Historia

Kryzys demokracji w Europie w okresie międzywojennym i jego przyczyny



W myśl Traktatu Wersalskiego, z 1919 roku, Niemcy zostały uznane za kraj przegrane w I wojnie światowej, a co za tym idzie został nałożony na nie szereg represji: terytorialnych, militarnych i gospodarczych. Traktat ten pominął także w swoich rozstrzygnięciach Włochy, które należały do obozu zwycięskiego. Powstałe w ten sposób niezadowolenie społeczne w obu krajach dodatkowo podsycane było niekorzystną sytuacją powojennej gospodarki zniszczenia, utraty terytorialne i majątkowe w przypadku Niemiec, wyczerpanie surowców i trudności w przestawieniu produkcji z wojennej na pokojową zaowocowały drożyzną, inflacją i bezrobociem. Frustracjom społecznym towarzyszyły zamieszki i niespokojna sytuacja wewnętrzna, a także wzrost aktywności ugrupowań socjalistycznych, które w większości społeczeństwa wywoływało strach przed rewolucją. Dodatkowo zaistniałą sytuację pogarszał brak tradycji parlamentarnych oraz zaufania społecznego do rozrośniętych i skorumpowanych struktur władzy. Te przyczyny, a także inne, takie jak: doświadczenia z I wojny światowej, gwałtowne ruchy rewolucyjne (zwłaszcza w Rosji), konflikty narodowościowe związane z powstaniem nowych państw oraz spory o granice; sprawiły, że demokracja europejska została poważnie zagrożona, co w konsekwencji doprowadziło do jej kryzysu. Demokracje w nowych państwach europejskich były niedoświadczone. Państwa Europy Środkowej i Wschodniej nie miały tradycji demokratycznych, a ich struktury parlamentarne nie działały jak należy. Ludzie tracili co raz częściej zaufanie do organizacji politycznych. Zostały tworzone ruchy nacjonalistyczne, z których narodziły się rządy dyktatorskie i faszystowskie oraz ruchy komunistyczne. Rosyjscy komuniści zlikwidowali w Radzieckiej Rosji Konstytuantę, zaś niemieccy dążyli poprzez zwalczenie republiki parlamentarnej do utworzenia Niemieckiej Republiki Rad. Nowopowstałe partie bojkotowały zazwyczaj pierwsze powojenne wybory. Głoszono, że demokracja parlamentarna jest oszustwem i tak naprawdę nie gwarantuje równości wszystkich obywateli. Komuniści proponowali swoją doktrynę, która obiecała nowy, lepszy świat, światową rewolucję, która do tego doprowadzi, wskazywała, kto jest wrogiem, który odpowiedzialny jest za klęski narodu. W odmianach włoskiego i niemieckiego faszyzmu znalazły się za to dwie bardzo ważne zasady dla obywateli: zasadę własności i lojalności narodowej. Faszyści, podobnie jak komuniści, kwestionowali demokrację, choć robili to z odmiennych powodów. Na faszyzm były narażone państwa demokratyczne. Według nazistów demokracja doprowadziła do powstania na świecie żydostwa to właśnie było najważniejszym ich argumentem do zwalczania demokracji. Prekursorem faszyzmu był Benito Mussolini, który głosił stworzenie Wielkich Włoch silnego, zjednoczonego państwa, co dawało poczucie tożsamości narodowej i przynależności szczególnie bezrobotnym, byłym kombatantom, zrujnowanym przez ogromną inflację przedsiębiorcom, a także młodzieży. Do osiągnięcia założonego celu należało wprowadzić jednego przywódcę narodu, zlikwidować parlament i instytucje samorządowe, zlikwidować demokrację i wprowadzić \"rządy silnej ręki\". W roku 1919 powstały Związki Bojowe (Fasci di combattimento). Dwa lata później Mussolini utworzył Narodową Partię Faszystowską, sam zaś został przywódcą narodu (duce). W tym samym roku partii udało się wejść do parlamentu i pozyskać rzesze nowych członków masę młodych ludzi, zafascynowanych kultem siły i militaryzmu. Śladem Mussoliniego poszedł Adolf Hitler, który utworzył Narodowo Socjalistyczną Niemiecką Partia Robotników (NSDAP). W 1923 roku partia została zdelegalizowana, a sam Hitler skazany na 5 lat więzienia za nieudaną próbę przejęcia władzy. W efekcie jego kara trwała zaledwie 9 miesięcy, ale za ten czas zdążył napisać w więzieniu książkę Mein Kampf, która zawierała rozbudowaną ideologię faszystowską. Zakładała ona między innymi wyniszczenie światowego żydostwa. Hitler zapewniał również, że stworzy 1000letnią rzeszę silne imperium, które osiągnąć chciał przez wprowadzenie władzy dyktatorskiej, dyscyplinę i podporządkowanie interesów państwu. To, jak i koncepcja państwa organicznego, kultu jednego wodza, siły i rządów elity, stało się wspólnym elementem włoskiego i niemieckiego faszyzmu. Także na wzór włoskich Hitler utworzył swoje oddziały paramilitarne SA oddziały szturmowe, dowodzone przez Hermana Göringa, z których w 1925 roku wyodrębnił elitarne oddziały przyboczne SS. W styczniu 1930 roku Hitler został kanclerzem Niemiec. W lutym tego samego roku spłonął parlament niemiecki Reistag. Hitler oskarżał o to komunistów i wmawiał to ludziom. Dzięki temu zyskał poparcie i w roku 1934 po śmierci prezydenta Hidenburga ogłosił się wodzem i kanclerzem Rzeszy. Zdelegalizowano wtedy wszystkie partię, za wyjątkiem NSDAP, co ostatecznie wyniszczyło demokrację w Niemczech.