Motyw domu i rodziny pojawia się w literaturze od najwcześniejszych wieków. Jest on bardzo bliski każdemu człowiekowi. W domu najczęściej zaznajemy opieki, życzliwości i miłości. W nim czujemy się dobrze i bezpiecznie. Jednak nie jest tak zawsze. Bardzo często dom to pobojowisko, miejsce rojące się od wzajemnych żalów, pretensji i złych humorów. Literatura przedstawia go zarówno z tej dobrej, jak i złej strony.
Jednym z najstarszych dzieł przedstawiających motyw domu jest antyczna Biblia. Już w Księdze Rodzaju jest ukazane powstanie pierwszej rodziny, jaką była Adam i Ewa. Ich życie było proste i beztroskie. Miejsce, w którym żyli nazwane zostało Rajem. Symbolizował on idealny dom. Wszystko było w nim zharmonizowane i miało swoje miejsce. Jednak, gdy pierwsi ludzie zgrzeszyli, Bóg za karę wygnał ich z Edenu na ziemię, gdzie aby przeżyć musieli ciężko pracować.
Całkiem odmiennym obrazem domu jest dom, w którym żyli Biblijni bracia Kain i Abel. Jest on zaprzeczeniem dobra i miłości. Bratobójstwo, do którego w nim doszło spowodowane było zazdrością. Dom taki odbiera poczucie bezpieczeństwa, które tak jednoznacznie wiążę się z rodziną.
Podobną sytuacją, przedstawioną także w Biblii jest historia Józefa i jego braci. Józef, jako jeden z wielu synów Jakuba był najbardziej przez niego kochany. Pewnego dnia rodzeństwo postanowiło zabić swego brata. Do tego jednak nie doszło, lecz i tak sprzedano go do niewoli. Dom, w który żył Józef, podobnie jak dom Abla, nie zagwarantował mu bezpieczeństwa. Nie spodziewał się on takiego zachowania ze strony swych braci. Po wielu latach niewoli, gdy z niewolnika stał się osobą poważaną w Egipcie, przyszli do niego bracia. Józef im przebaczył i zapomniał wyrządzone przez nich krzywdy. Po tym wydarzeniu jego dom stał się w pełni domem rodzinnym, w który wszyscy jego członkowie obdarzają siebie wzajemnym zaufaniem.
Ostatnim przykładem z Biblii jest dom Świętej Rodziny. Dom Jezusa, Maryi i Józefa zawsze był i jest przykładem dla chrześcijańskich rodzin. W Ewangelii według św. Łukasza czytamy: "Dziecię zaś rosło i nabierało mocy, napełniając się mądrością, a łaska Boża spoczywała na nim". Dla rozwoju dziecka jest potrzebna miłość i ciepło domu rodzinnego, które zawsze tam było. Gdy Jezus miał dwanaście lat, podczas Święta Paschy, został w Jerozolimie, w świątyni. Kiedy Maryja z Józefem zauważyli Jego zniknięcie, zaczęli Go szukać. Gdy wreszcie Go znaleźli, na pytanie matki Jezus odpowiedział: "Czemuście mnie szukali? Czy nie wiecie, że powinienem być w domu mego Ojca?". Rodzina została tu przedstawiona jako wspólnota z Bogiem.
Jednym z najbardziej dramatycznych domów jest dom Kreona z tragedii klasycznej "Antygona" Sofoklesa. Rozgrywa się w nim konflikt interesów. Antygona pragnie bronić godności zmarłego brata poprzez pochowanie go. Kieruje nią miłość i poczucie obowiązku. Kreon natomiast uważa, że dobro państwa jest ważniejsze od dobra jednostki. Jego stanowisko kłóci się ze stanowiskiem Antygony. W końcu król, postawiony w dramatycznej sytuacji, skazuje bohaterkę na śmierć. Dom Kreona jest kolejnym przykładem domu, w którym nie można czuć się bezpiecznie.
W polskiej literaturze po raz pierwszy motyw domu pojawia się w twórczości renesansowego poety, Jana Kochanowskiego. W jego fraszce "Na dom w Czarnolesie" przedstawiony jest dom rodzinny, odziedziczony po przodkach, w którym nie ma marmurów ani złoconych ścian. Ale można żyć w nim dostatnio i spokojnie w gronie rodzinnym, zachowując czyste sumienie i życzliwość sąsiadów. Rodzina zamieszkująca dwór w Czarnolesie wyznaje wartości chrześcijańskie i powierza się całkowicie opiece boskiej.
W okresie oświecenia pojawiło się wiele utworów, w których motyw domu i rodziny przewija się dosyć często. Sądy o domu i panujących w nim stosunkach w tym okresie są dość krytyczne. Biskup Ignacy Krasicki, który chcąc uchronić Rzeczpospolitą przed upadkiem, naśmiewał się w swoich utworach z Polaków przepijających ojcowizny i dam modnych, przerabiających stare dwory szlacheckie na francuskie pałace.
Idealny dom szlachecki przedstawił Julian Ursyn Niemcewicz w dramacie "Powrót posła". Autor ukazuje staropolski dwór pod Warszawą, pełen tradycji, w którym dwa pokolenia Polaków żyją w zgodzie i harmonii. "Dom zawsze ustępować powinien krajowi" - stwierdza Podkomorzy, jeden z głównych bohaterów dramatu. W tym właśnie duchu wychowuje on swoich synów, którzy pracują nie tylko we własnym gospodarstwie, ale i na rzecz kraju. Podkomorostwo są kochającą się rodziną, w której każdy z jej członków pełni właściwą sobie funkcję. Przeciwieństwem jest rodzina Sarmaty, Starosty Gadulskiego, ożenionego dla wiosek z damą modną. Dom w komedii Niemcewicza pełni funkcje wychowawcze. Nie tylko zapewnia warunki materialne rodzinie, ale jest miejscem, w którym wychowuje się przyszłe pokolenie w tradycji i w duchu miłości do ojczyzny.
Bardzo ciekawie przedstawiony jest motyw domu rodzinnego w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza, poety romantycznego. Mimo że w epopei wątkiem głównym nie jest dom to jednak zajmuje on szczególne miejsce w tym utworze. Dom w "Panu Tadeuszu" to dom szczęśliwej młodości Adama Mickiewicza. Jest to dom wyidealizowany. W nim wszystko było najlepsze. W domu na Litwie nie było nieszczęść. Tam stały mieszkaniec czuł się kimś ważnym, a gość zawsze był dobrze przyjmowany. Taki dom nadaje życiu sens, daje gwarancję przynależności i bezpieczeństwa.
Podobnie przedstawiony został dwór szlachecki w Korczynie w powieści Elizy Orzeszkowej "Nad Niemnem". Jednak sytuacja materialna rodziny zamieszkującej go jest nieco inna. Po upadku powstania styczniowego w 1864 roku, w czasach wzmożonych represji, na rody szlacheckie nakładane były przez zaborców ogromne podatki. Dlatego Benedykt Korczyński pracował od świtu do nocy, chcąc utrzymać ziemię i dwór w swoich rękach, aby przekazać ją później synowi - Witoldowi. Życie w Korczynie to już nie same zabawy i przyjemności jak w Soplicowie. Goście bywają tu znacznie rzadziej i jest ich znacznie mniej.
W tragifarsie G. Zapolskiej "Moralność pani Dulskiej" z okresu Młodej Polski, rodzina jest przedstawiona jako wielka tajemnica, o której nikt postronny nie może się nic dowiedzieć. Cechuje ją kult pieniądza, charakterystyczny dla wielu mieszczańskich rodzin tego okresu. Główna bohaterka posiada podwójną osobowość: jedną dla obcych - kobiety godnej, która dba o swoją rodzinę, chodzi do kościoła, uznaje zasady moralne i prowadzi porządny dom. Zaś druga, to osobowość kobiety tyrana domowego, dla której najważniejszy w życiu to pieniądz i zachowanie pozorów. Nie jest to obraz szczęśliwej rodziny. Pieniądz i cywilizacja powodują, że więzi rodzinne stają się coraz słabsze.
Rodzina przedstawiona w eposie "Chłopi" Władysława Reymonta to grupa ludzi walczących o kawałek ziemi. Każdy chce uszczknąć coś dla siebie, by samemu mieć jak najwięcej, a innym nie dać. Dzieci, gdy tylko rodzice zapiszą im swoją ziemię, wysyłają ich na żebry, wypominają każdy kęs jedzenia i zabierają miejsce do spania. Jest to rodzina, w której liczą się tylko jednostki zdolne do pracy. Takie pojęcie rodziny przypomina bardziej stado, w którym rządzi prawo silniejszego.
Motyw domu i rodziny przedstawiony został także w powieści S. Żeromskiego "Ludzie bezdomni". Opowiada ona o życiu Polaków pod zaborami w końcu XIX wieku. Dom jest ukazany tam jako symbol stabilizacji życiowej, a więc posiadania stałej pracy. Jest również symbolem bliskości z drugim człowiekiem. Niestety, niemal wszyscy bohaterowie powieści to ludzie nie posiadający własnych domów ani rodzin. "Prawdziwy" dom posiadają tylko nieliczni: doktor Czernisz w Warszawie, czy dyrektor kopalni.
W powieści Gombrowicza "Ferdydurke" z okresu międzywojennego również odnajdujemy motywy domu i rodziny. W nowoczesnym domu Młodziaków dostrzec można fałsz, z którym Józio, główny bohater, nie może się pogodzić. Równie groteskowo przedstawiony jest dworek szlachecki państwa Hurleckich. Przyjaźń Miętusa ze służącym Walkiem podważa fundamenty ziemiańskiej tradycji i powoduje, że Bolimowo w niczym już nie przypomina Soplicowa czy Korczyna. Motyw domu służy tu do ukazania buntu Józia przeciwko rodzinie i społeczeństwu, które usiłowało narzucić mu swoje poglądy i konwenanse.
We współczesnej epoce motyw rodziny został ukazany w "Pamiętnikach z powstania warszawskiego" Mirona Białoszewskiego. Autor wspomina swe dzieje podczas powstania. Opowiada, jak musieli walczyć o każdą minutę życia. Żyjąc w podziemiach stworzyli własną rodzinę, wspólnotę. Dom ten zapewniał mieszkającym w kanałach i schronach ludziom bezpieczeństwo i szansę na przetrwanie. Był też niezbędny do normalnego funkcjonowania człowieka. W rodzinie tej każdy jej członek miał określone zadanie. Taka forma egzystencji pozwoliła mieszkańcom na bezpieczne przetrwanie okresu powstania.
Motyw domu i rodziny można odnaleźć we wszystkich epokach literackich. Może właśnie dlatego, że rodzina stanowiła i stanowi podstawową komórkę, na której opiera się całe społeczeństwo. Dom zawsze powinien być przystanią, a różnice w przedstawieniu go w poszczególnych utworach wynikają z różnych założeń autorów, którzy chcieli przekazać różne prawdy na temat domu rodzinnego
- Home
- Język polski
- MOTYW DOMU I RODZINY W LITERATURZE
Język polski
MOTYW DOMU I RODZINY W LITERATURZE
- by redakcja UCZNIAK.COM
- PRACA: PRZED SPRAWDZENIEM
- DOSTĘP: DARMOWY
- CZYTANE: 16327 razy
PRZEDMIOTY
Analiza wierszy
Antyk
Barok
Biografie
Biologia
Charakterystyki
Chemia
EGZAMIN GIMNAZJALNY
EGZAMIN MATURALNY
EGZAMIN ÓSMOKLASISTY
EGZAMINY ZAWODOWE
Ekologia
Ekonomia
Filozofia
Fizyka
Geografia
Historia
Informatyka
Język angielski
Język niemiecki
Język polski
Język rosyjski
Języki obce
Marketing
Matematyka
MATURA 2023
Mechanika
Motywy literackie
Młoda Polska
NEWSY
Oświecenie
Pozytywizm
Prawo
Przedsiębiorczość
Religia
Renesans
Romantyzm
Średniowiecze
Streszczenia
WOS
Współczesność
XX lecie