Oświecenie

Oświecenie - omówienie



Oświecenie było pierwszą epoką w nowożytnych dziejach formacją kulturową całkowicie świadomą swego istnienia. nazywamy okres w dziejach kultury europejskiej. W Polsce epoka oświecenia rozpoczyna się nieco później XVII w ,a kończy się XIX w. Rozumieniem tego słowa znaczy się w ciemności powrócenie widoku ognia . Od tego wyrazu zrobiono przenośnie znaczenie oświeceniu do rozumu ludzkiego , gdzie prawda ma być jako ogień , a poznanie prawdy jak światło ognia. KLASYCYZM- kierunek artystyczno-literacki, mający swoje źródła w kulturze antycznej (czyli klasycznej: grecko-rzymskiej). Sztuka epok późniejszych nawiązywała do tradycji antyku, wykorzystując jego wzorce. Wyróżniamy klasycyzm renesansowy, oświeceniowy oraz neoklasycyzm (przeł. XIX i XX w). Główne założenia klasycyzmu: piękno jest jedyne i obiektywne - istnieją ustalone kanony piękna, sztuka ma wyrażać harmonię i zachowywać ład (proporcje, równowaga, statyczność), należy tworzyć według ustalonych reguł (poetyk, podręczników sztuki), należy wzorować się na sztuce antycznej (greckiej i rzymskiej), która najlepiej oddawała harmonię natury, piękno ma wynikać z prostoty, a nie z zawiłości. SENTMENTALIZM - prąd umysłowy i literacki konkurencyjny wobec oświeceniowego klasycyzmu, który został stworzony przez filozofa francuskiego Rousseau. Klasycznym przekonaniom o harmonii i ładzie świata przeciwstawia napięcie i emocje świadczące o kryzysie współczesnej cywilizacji. Głównym przedstawicielem polskiej literatury sentymentalnej jest Franciszek Karpiński. ROKOKO- styl ten miał najmniejszy udział w tworzeniu dorobku piśmienniczego epoki oświecenia. Charakterystyczne dla wytwornej i subtelnej, niejako rozrywkowej twórczości. Rokoko było znamienne dla pewnego typu komedii, oper i drobnych wierszy. Istotą tego stylu było rozumienie piękna jako wartości podstawowej, dającej przyjemność obcowania z wytworami sztuki, w lekkości i dekoracyjności wystroju, w porcelanowych bibelotach, w malarskich miniaturach i w miłosnej te POEMAT HERIOKOMICZNY- utwór epicki, stanowiący parodię eposu bohaterskiego. Styl wysoki, zachowywany zgodnie z konwencją dla eposu, stosuje się w poemacie heroikomicznym do opowiadania na tematy błahe i codzienne. BAJKA- wierszowana alegoryczna opowieść o zwierzętach lub ludziach, niekiedy o roślinach czy przedmiotach, która służy do wypowiedzenia pewnej nauki moralnej o charakterze ogólnym i powszechnym, dotyczącej stosunków między ludźmi. SATYRA - utwór literacki o celu dydaktycznym, wytykający i ośmieszający wady i występki zarówno natury ludzkiej, jak i życia zbiorowego - obyczajowego, społecznego, politycznego. Istotą satyry jest krytyka wobec przedstawionych zjawisk. KOMEDIA- gatunek dramatu, do którego należą utwory o pogodnej tematyce i żywej najczęściej akcji, z elementami komizmu i satyry. TWÓRCZOŚĆ I. KRASICKIEGO-Tematyka podejmowanie problematyki społecznej politycznej obyczajowej Gatunek Uprawia gatunki wywodzące się z antyku satyra, bajka, oda pieśń Kunszt artystyczny dbałość o jasność i czystość języka charakter intelektualny TŁO KULTURY POLSKIEGO OŚWIECENIA- Szkolnictwo 1740 otwarto 1 nowoczesną polską szkole przeznaczoną dla szlacheckiej młodzieży Cellegium Nobilum. Wprowadzono zasady oświecenia kładąc wielki nacisk na nauki przyrodnicze prawne, ekonomię, geografią, historię, język nowożytny Teatr od pierwszych autorów polskiej sceny narodowej należał jezuita F Bohomogez pisał on przede wszystkim komedie Czasopiśmiennictwo "Monitor wydawany w latach 1765-85 wyrażał poglądy środowiska S Augusta Powstały nowe formy pisarskie takie jak esej felieton artykuł reportaż list "Zabawy przyjemne i pożyteczne Biblioteka największe osiągnięcie było założenie w Warszawie 1 polskiej biblioteki publicznej która miała być nowoczesnym ośrodkiem myśli naukowej. Deniz Dielerot-"Kubuś fatalista i jego pan" współpracował przy encyklopedii Wolter-"Kandyd'' Rousseau-"Emil czyli o wychowaniu" "Umowa społeczna" J.Krasicki-Hymn do miłości ojczyzny, Monachomachia, Do króla, Szczur i kot, Ptaszki w klatce, przyjacie, Dewo wiosnę, Laura i Filon, Mazurek, Przypomnienie dawnej miłości, Żale sarmaty, Pieśń poranna, Pieśń wieczorna, Bóg się rodzi. F.D.Kniaźn- Dwie lipy, Do wąsów, Krosienak. S.Stazic- Przestrogi dla polski. H.Kołątaj- Do Przeświętej Deputacji. OŚWIECENIOWY DYDAKTYZM J.KRASICKIEGO- reprezentuje w literaturze polskiego oświecenia nurt klasycystyczny jego cechy to dbałość o jasnośćjęzyka charakteru intelektualny, podejmowanie problematyki społ, polit, obyczajowej, śmiech, drwina, parodia, karykatura jako narzędzie walki z zacofaniem społ i polit. racjonalizm - pogląd filozoficzny uznający rozum za jedyne i konieczne narzędzie poznania świata. Twórcą racjonalizmu był Kartezjusz, który przywiązywał szczególną wagę do roli rozumu w poznawaniu prawdy, był zwolennikiem systematycznego, rozumowego ładu w dochodzeniu do prawdy, odrzucał wszelkie uprzedzenia i przesądy. Empiryzm -pogląd filozoficzny uznający doświadczenie zmysłowe za jedyne źródło poznania świata. Deizm - pogląd filozoficzny zakładający istnienie Boga - stwórcy świata, jednak nie ingerującego w bieg wydarzeń na tym świecie. Deistami byli Diderot oraz Wolter, obaj walczący z fanatyzmem religijnym. Ateizm - Pogląd odrzucający istnienie Boga i przeczący istnieniu wszelkich sił nadprzyrodzonych. W oświeceniu był to nurt bardzo rozpowszechniony ze względu na to, że uznano podstawy religii katolickiej za niezgodne z rozumem. Teizm - wiara w jednego boga- znajdującego się poza i ponad przyrodą, istotę nadprzyrodzoną i rozumną, osobowego stwórcę świata, stale wpływającego na jego losy.