PODRÓŻ/WĘDRÓWKA - Z pewnością najlepszym sposobem poznawania świata i ludzi nadal pozostaje podróżowanie. Niemal każdy tęskni za dalekimi podróżami, każdy z nas jest Odysem, / Co wraca do -swojej Itaki, jak napisał Leopold Staff. Motywy podróży w literaturze, niezwykle liczne i stare, jak samp piśmiennictwo, mogą służyć w pierwszej kolejności opisowi ciekawych miejsc, egzotycznych krajów i ludów. Przynajmniej równie często podróż staje się metaforą ludzkiego życia, także rodzajem wyprawy w głąb siebie, poszukiwaniem wyboru drogi życia. Zarówno grecka mitologia jak i Biblia postrzegały los człowieka w perspektywie wędrówki - nie zawsze bezpiecznej, łatwej, zmuszającej do dokonywania bardzo trudnych wyborów kierunku marszu. Homer Odyseja. Jeśli Iliada była poematem wojennym, to głównym motywem Odysei są przygody powracającego spod Troi do domu Odyseusza, króla Itaki, jednego z najważniejszych bohaterów zmagań pod Troją. Dziesięcioletnia podróż Odyseusza stała się w kulturze europejskiej synonimem upartej, niebezpiecznej wędrówki, podczas której bohater zobaczył miasta, ludzi wielu i poznał myśli. Akcja Odysei toczy się już po zburzeniu Troi, zaczyna się w dziesiątym roku tułaczki Odyseusza i trwa czterdzieści dni - o wydarzeniach wcześniejszych dowiadujemy się od samego głównego bohatera. Morskie wędrówki Odyseusza obejmowały wielkie obszary, odległości, a ich geografia jest wyraźnie niespójna, miejscami fantastyczna. Krainy realne to np. Egipt, Kreta, Cypr - to, co dzieje się w zachodniej części Morza Śródziemnego jest już niejasne, trudne do wskazania na mapie, często wręcz fantastyczne. Biblia. Biblia bardzo często odwołuje się do motywu wędrówki, w jej perspektywie ujmuje zarówno jednostkowe losy ludzi, jak i dzieje narodu Izraela. Po wyjściu z niewoli egipskiej, Izraelici przez czterdzieści lat tułali się po pustyni, ich podróż była oczyszczającą próbą, przygotowaniem do osiągnięcia celu wędrówki, to jest Ziemi Obiecanej. Podczas tej podróży Bóg dal swemu narodowi prawa, najpierw Dekalog, później przepisy bardziej szczegółowe. Sam Chrystus, od trzydziestego roku życia, byt jakby wędrownym nauczycielem, stale znajdował się w podróży, nie miał domu. Po śmierci Jezusa apostołowie rozpoczęli podróże misyjne, docierali nawet do odległych rejonów basenu Morza Śródziemnego. Dante Alighieri Boska Komedia. Dante, zabłądziwszy w lesie, przestraszony przez zwierzęta symbolizujące ludzkie grzechy, spotkał niespodziewanie ducha Wergiliusza, który z polecenia Boga poprowadził go przez krainę umarłych. Droga poety prowadziła przez Piekło, Czyściec, Raj (tu już przewodnikiem została Beatrycze), aż do Empireum, gdzie można było już odczuć obecność Boga. Mającą wymiar alegoryczny, symboliczny wędrówkę Dantego należy zapewne odczytywać jako duchową podróż człowieka od upadku, pogrążenia się w grzechu do oczyszczenia z win, nawet świętości. Wolter Kandyd. Kandyd jest krewnym barona Thunder-ten-Tronckha. Wychowuje się w jego zamku w Westfalii, wraz z synem i siedemnastoletnią córką barona, Kunegundą. Które goś dnia baron przyłapał Kandyda podczas zalotów do pięknej Kunegundy. Brutalnie wy-rzucit go z zamku. Idący przed siebie, bez środków do życia, młodzieniec zostat podstępnie wcielony do armii bułgarskiej (w rzeczywistości pruskiej), walczył z Abarami (Francuzami). Dezerteruje z wojska wstrząśnięty okrucieństwami walk i zbrodniami popełnianymi przez żołnierzy na cywilnej ludności. W ten sposób rozpoczęła się wielka wędrówka tytułowego bohatera po świecie, wędrówka mająca przede wszystkim wymiar edukacyjny. Akcja utworu Woltera rozgrywa się w bardzo wielu miejscach, nieraz błyskawicznie zmieniają się jej realia: raz są to krainy rzeczywiście istniejące (np. Westfalia, Portugalia, Hiszpania, Turcja), innym razem fikcyjne, legendarne (ziemia Uszaków, Eldorado). Bolesław Prus Lalka. Rzecki w swym pamiętniku wspomina potowe lat czterdziestych dziewiętnastego wieku. Wtedy to, w 1848 roku, opuścił sklep Minęła, ku rozpaczy pryncy-pata, i wyruszył wspólnie z Augustem Katzem na Węgry. Walczyli tam w wielu potyczkach o wolność Węgier, wreszcie doszło do wielkiej bitwy z Austriakami. Było to bodaj ostatnie zwycięstwo powstańców. Rozpoczęta się tułaczka pokonanych, bezskuteczne oczekiwanie na pomoc. Zrozpaczony Katz zastrzelił się. Rzecki przez dwa lata wędrował po Europie. W grudniu 1851 roku wrócił do Polski. Przez rok bawił w Zamościu, w lutym 1853 roku znalazł się w Warszawie. Sam Wokulski został zesłany na Syberię, a owa zsyłka rozpoczęta najlepszy okres w jego życiu - tam poznat Suzina, tam mógł zajmować się nauką. Z Warszawy odbywał liczne podróże w interesach, często bywał w Paryżu, które to miasto wywierało na nim duże wrażenie swym ogromem, nowoczesnością. Kazimierz Przerwa-Tetmajer Na Anioł Pański. Życie ludzkie - to przekonanie Tetmajer akcen towat wielokrotnie - jest beznadziejną wędrówką bez celu, melancholijną podróżą dekaden-ta, upartym zmierzaniem donikąd. W wiersz zostały wpisane obrazy typowe nie tylko dla samego stylu Kazimierza Tetmajera, ale i całej poezji przekazującej wtedy pokoleniowe treści, uważanej na przełomie wieków za głos generacji. Jest tam cmentarz i grób młodej dziewczyny, puste pole i płynąca donikąd rzeka, mroczny, zasnuty mgłami krajobraz. Podmiot liryczny tego utworu wędruje przez nostalgiczny smutny krajobraz. Motyw wędrowca (i wędrówki) w liryce Młodej Polski to symbol nieuniknionego przemijania życia, a mówiąc dokładniej raczej nie symbol (nie jest wieloznaczny, można precyzyjnie nazwać jego treść, znaczenie ideowe), lecz alegoria bądź personifikacja (osmętnica, samotna dusza wędrująca przez przygnębiającą okolicę). Juliusz Słowacki Kordian. Po nieudanej próbie samobójstwa, wyzdrowieniu, Kordian usiłuje odnaleźć zapomnienie w zagranicznych podróżach. Po wielu rozczarowaniach, dokonaniu podsumowania życia (dziś porównań celem stały się księgi podróżne), na szczycie Mont Blanc odnajduje cel w służbie dla ojczyzny. Wraca do Polski, staje się spiskowcem. Edukacyjna wędrówka rozczarowań i odrzucenia po Europie uświadomiła mu, iż rodząca się cywilizacja pieniądza jest oparta na zakłamaniu, a nie autentycznych wartościach moralnych lub społecznych (Londyn), nie będzie artystą (Dover), miłość zmysłowa reprezentowana przez kobiety interesowne może tylko rozczarować (Włochy), po rozmowie z papieżem utracił naiwną, ignorującą realia wielkiej światowej polityki wiarę dzieciństwa. Artur Rimbaud Statek pijany. Poemat napisany przez szesnastoletniego poetę przenosi czytelników w krąg obrazów związanych z metaforą ludzkiego życia jako wielkiej, niebezpiecznej żeglugi. Żegluga daje poczucie wolności, zapewnia coraz to nowe wrażenia, ale równocześnie rodzi i tęsknotę za bezpiecznym portem: spokojem, nawet śmiercią: O, niechaj dno me pęknie! Niech pójdę pod morze! Miron Biatoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego. Bohater utworu stale wędruje przez zrujnowaną Warszawę w poszukiwaniu bezpieczniejszych miejsc schronienia, żywności, wody. Gdy na Woli pojawiają się uciekinierzy z innych dzielnic, Biatoszewski wraca do mieszkania rodziców przy ulicy Chłodnej 40, później cała rodzina przenosi się na Ogrodową. Pomagając rannym, autor traci kontakt z rodzicami. Gdy ulicę Chłodną opanowali Niemcy, przedostaje się na Starówkę, mieszka u przyjaciela Swena koczującego wraz z rodziną w piwnicy Po bombardowaniach, dwudziestego dnia powstania, bohaterowie poszukują nowego schronienia. Ponieważ kościół Sakra-mentek jest już pełny zatrzymują się w piwnicy Izby Rzemieślniczej przy ulicy Miodowej. Niosąc ciężko rannego, Miron i Swen wychodzą, wraz z powstańcami, ze Starówki. Na Chmielnej Biatoszewski odnajduje ojca, krewnych, znajomych. Tu też doświadcza skutków ciężkiego, trzydniowego bombardowania. Wiele razy zmienia miejsce pobytu, w końcu zatrzymuje się w Śródmieściu, przy ulicy Wilczej. Również i tu próbuje stworzyć sobie elementarne warunki życia. 3 października, nadzorowani przez Niemców, bohaterowie utworu opuszczają Warszawę. Celem jest obóz przejściowy w Pruszkowie. Miron z ojcem zgłaszają się do pracy w Opolu. Do Warszawy autor wrócił w lutym 1945 roku.