- 30 czerwca 1946r. – referendum ludowe, w którym społeczeństwo miało się wypowiedzieć na 3 następujące pytania: 1. Czy jesteś za zniesieniem senatu? 2. Czy chcesz utrwalenia w przyszłej konstytucji ustroju gospodarczego zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki krajowej z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej? 3. Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej? (Słynne „Głosuj trzy razy tak”) Sfałszowane wyniki referendum dały władzy podstawę do dalszych radykalnych działań. - 19 stycznia 1947r. – odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego. OFICJALNE WYNIKI WYBORÓW: Frekwencja – 89,9% uprawnionych do głosowania Blok Demokratyczny (PPR, PPS, SL, SD) – 80,1% (394 mandaty) PSL – 10,3% (28 mandatów) SP – 4,7% (12 mandatów) - 19 lutego 1947r. – Sejm uchwalił ustawę konstytucyjną „O ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej” (tzw. Mała Konstytucja”). Była oparta na manifeście PKWN, konstytucji marcowej z 17 marca 1921r. oraz ustawodawstwie związanym z reformami społecznymi i ustrojowymi potwierdzonymi w referendum z 30 czerwca 1946r. ˇ Mała Konstytucja składała się 9 rozdziałów, 32 artykułów i weszła w życie z dniem jej ogłoszenia. ˇ Podtrzymywała nazwę Rzeczypospolita Polska. ˇ Potwierdzała istnienie trójpodziału władz: Ř Władza ustawodawcza – Sejm Ustawodawczy (jednoizbowy, zniesienie senatu) Ř Władza wykonawcza – Prezydent Rzeczypospolitej, Rada Narodowa i Rząd Rzeczypospolitej. Ř Władza sądownicza – niezawisłe sądy ˇ W skład Sejmu wchodziło 444 posłów wybieranych na 5 lat. ˇ Posłowie za wszystkie swoje działania odpowiadali tylko i wyłącznie przed sejmem (nawet w przypadku złapania na gorącym uczynku popełnienia zbrodni pospolitej organy ścigające musiały poinformować Marszałka Sejmu o schwytaniu posła, aby uzyskać zgodę Sejmu na areszt i ewentualne dalsze postępowanie karne) ˇ Kompetencje Sejmu Ustawodawczego: Ř Uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Ř Ustawodawstwo Ř Kontrola nad działalnością Rządu i ustalanie zasadniczego kierunku polityki państwa. ˇ Prezydent był wybierany przez sejm (bezwzględną większością głosów przy obecności co najmniej 2/3 ustawowej liczby posłów) na okres 7 lat. ˇ Prezydent był głową państwa, reprezentował państwo na zewnątrz, zwoływał, odraczał i zamykał sesje sejmu , mianował i odwoływał członków Rządu (Prezesa Rady Ministrów, na jego wniosek – ministrów, a na wniosek Rządu – urzędy cywilne i wojskowe), był zwierzchnikiem sił zbrojnych i pełnił jednocześnie funkcję przewodniczącego Rady Państwa. ˇ Akty prezydenta wymagały kontrasygnaty premiera i odpowiedniego ministra. ˇ Prezydent nie ponosił odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, a jedynie konstytucyjną przed Trybunałem Stanu. ˇ Rada Państwa była instytucją wzorowaną na prezydium Rady Najwyższej ZSRR ˇ W skład Rady Państwa wchodzili: 1). Prezydent jako przewodniczący, 2). Marszałek i wicemarszałkowie Sejmu, 3). Prezes Najwyższej Izby Kontroli, 4). na czas wojny Naczelny Dowództwa Wojska Polskiego ˇ Kompetencje Rady Państwa: Ř Sprawowanie zwierzchniego nadzoru nad terenowymi radami narodowymi Ř Wydawanie uchwał o wprowadzeniu stanu wyjątkowego lub wojennego Ř Wyrażanie zgody na ogłoszenie ustaw o budżecie, narodowym planie gospodarczym i poborze rekruta Ř Rozpatrywanie sprawozdań NIK-u. ˇ Dla rozpatrzenia spraw wyjątkowej wagi Premier na życzenie Prezydenta może zwołać Radę Gabinetową (Rada Ministrów pod przewodnictwem prezydenta). - 26 maja 1951r. – rozpoczęcie prac nad nową Konstytucją, powołanie do tego celu Komisji Konstytucyjnej. (tekst projektu konstytucji konsultowano z Józefem Stalinem, który osobiście zgłosił kilkadziesiąt poprawek). - W połowie stycznia 1952r skierowano projekt konstytucji do tzw. „ogólnonarodowej dyskusji”, która trwała aż do kwietnia - 22 lipca 1952r. – uchwalenie nowej ustawy zasadniczej w rocznicę wydania Manifestu PKWN. ˇ Konstytucja składała się początkowo z 10 rozdziałów obejmujących 91 artykułów (w efekcie późniejszych nowelizacji liczba rozdziałów wzrosła do 11, a artykułów do 106) ˇ Zmieniła się nazwa państwa na – Polską Rzeczpospolitą Ludową (PRL), która została zdefiniowana jako „republika ludu pracującego miast i wsi”. ˇ Władza w państwie na podstawie art.1. tej Konstytucji należała do „ludu pracującego miast i wsi”, co miało podkreślać „sojusz robotniczo – chłopski”, w którym jednak „rola kierownicza należy do klasy robotniczej jako przodującej klasy społeczeństwa” ˇ Konstytucja lipcowa odstąpiła od trójpodziału władzy. W zamian wprowadzono podział na następujące organy: Ř Władzy państwowej (naczelne i terenowe) Ř Administracji państwowej (naczelne i terenowe) Ř Sądu i prokuratury Ř Kontroli państwowej (wprowadzone w nowelizacji z 13 grudnia 1957r.) ˇ Nie wprowadzono urzędu prezydenta. ˇ Najwyższym (naczelnym) organem władzy państwowej był Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, który składał się z 460 posłów wybieranych na cztery lata. ˇ Kompetencje sejmu: Ř Uchwalanie ustaw oraz sprawowanie kontroli nad działalnością innych organów władzy i administracji państwowej. Ř Uchwala narodowe plany gospodarcze na okresy kilkuletnie Ř Uchwala corocznie budżet państwa ˇ Sejm obraduje na sesjach . Sesje sejmu zwołuje Rada Państwa (nie prezydent) co najmniej dwa razy w roku (lub na wniosek 1/3 ogólnej liczby posłów) ˇ Inicjatywa ustawodawcza przysługiwała 1). Radzie Państwa, 2). Rządowi, 3). posłom. ˇ Sejm na pierwszym posiedzeniu wybierał ze swojego grona Radę Państwa w składzie: 1). Przewodniczący Rady Państwa, 2). czterej zastępcy Przewodniczącego, 3). Sekretarz Rady Państwa, 4). jedenastu członków. ˇ Kompetencje Rady Państwa: Ř Zarządzanie wyborów do Sejmu Ř Zwoływanie sesji Sejmu Ř Wydawanie dekretów z mocą ustawy Ř Mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli PRL w innych państwach. Ř Ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych Ř Obsadzanie stanowisk cywilnych i wojskowych Ř Stosowania prawa łaski Ř Sprawowanie nadzoru nad radami narodowymi Ř Postanowienie o wprowadzeniu stanu wojennego lub stanu wojny oraz ogłoszenie częściowej lub powszechnej mobilizacji ˇ Rada Państwa podlegała w swej działalności Sejmowi. ˇ Rada Ministrów była powoływana przez sejm i była naczelnym organem wykonawczym i zarządzającym władzy państwowej. ˇ Kompetencje Rady Ministrów: Ř Koordynowanie pracy ministerstw i innych podległych sobie organów Ř Uchwalenie i przedstawienie (corocznie) Sejmowi projektu budżetu oraz narodowego planu gospodarczego na okres kilkuletni. Ř Przedstawia Sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu państwa Ř Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami Ř Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju i organizacji sił zbrojnych ˇ Rady narodowe (wybierane przez ludność na okres 4 lat) są „organami władzy państwowej w gromadach, osiedlach, miastach, dzielnicach większych miast, powiatach i województwach.” (coś na kształt samorządów) ˇ Cele i zadania rad narodowych: Ř Umacnianie więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi. Ř Kierowanie w swoim zakresie działalnością gospodarczą, społeczną i kulturalną , „wiążąc potrzeby terenu z zadaniami ogólnopaństwowymi” Ř Zwalczanie wszelkich objawów samowoli i biurokratycznego stosunku do obywatela (!), sprawowanie i rozwijanie kontroli społecznej działalności urzędów i przedsiębiorstw Ř Uchwalanie terenowych planów gospodarczych oraz budżetów terenowych ˇ Organami wykonawczymi i zarządzającymi rad narodowych są prezydia. Rady narodowe obradują na sesjach ˇ Wymiar sprawiedliwości w PRL stanowiły(niezawisłe, podlegające tylko ustawom): 1). Sąd Najwyższy, 2). Sądy wojewódzkie, 3). Sądy powiatowe, 4). Sądy szczególne ˇ Organem prokuratury była prokuratura podległa Prokuratorowi Generalnemu ˇ Osobnym rozdziałem konstytucji były „Podstawowe prawa i obowiązki obywateli”, w którym określano różnorakie swobody obywatelskie, które jednak pozbawione były gwarancji Ř Konstytucja nie gwarantowała własności prywatnej, poręczała natomiast „własność osobistą obywateli” Ř Deklarowano wprowadzenie zasady „od każdego według jego zdolności, każdemu według jego pracy” Ř Obywatele PRL według zapisów w konstytucji mieli prawo: 1). do pracy i zatrudnienia na godnych warunkach, 2). do godziwego wypoczynku gwarantowanego przez państwo, 3). do ochrony zdrowia oraz opieki medycznej, 4). do nauki (w ramach systemu bezpłatnego i powszechnego szkolnictwa w szkołach podstawowych, średnich, zawodowych oraz wyższych), 5). do korzystania z zdobyczy kultury i do twórczego udziału w rozwoju kultury narodowej, 6). do równego traktowania bez względu na narodowość, rasę i wyznanie, 7). do wolności sumienia i wyznania (!), 8). do wolności słowa, druku, zgromadzeń i wieców, pochodów i manifestacji (o ile nie godziło to w porządek publiczny, ustrój polityczny i społeczny oraz ogólnie rozumiane dobro państwa). 9). do skarg i zażaleń Ř Konstytucja zapewniała równouprawnienie kobiet we wszystkich dziedzinach życia społecznego, gospodarczego, politycznego i kulturalnego. Ponadto kobieta, macierzyństwo i rodzina były pod szczególną opieką władz PRL. Ř „Czujność wobec wrogów oraz pilne strzeżenie tajemnicy państwowej jest obowiązkiem każdego obywatela PRL” Ř „Zdrada Ojczyzny – szpiegostwo, osłabianie sił zbrojnych, przejście na stronę wroga – karana jest z całą surowością prawa jako najcięższa zbrodnia” (!) ˇ Konstytucja lipcowa była wzorowana na stalinowskiej konstytucji ZSRR z 1936r. - WAŻNIEJSZE NOWELIZACJE KONSTYTUCJI LIPCOWEJ: ˇ 13 grudnia 1957r. – wprowadzono zapis o najwyższej izbie kontroli ˇ 22 listopada 1960r. – wprowadzono zapis, że sejm liczy 460 posłów (początkowo liczba posłów była niesprecyzowana, stwierdzono jedynie, że jeden poseł przypada na 60tys. wyborców) ˇ 28 maja 1975r. – wprowadzono dwustopniowy podział administracyjny poprzez likwidację powiatów i zwiększono liczbę województw do 49 (podział ten obowiązywał aż do 1999r.) – nowelizacja weszła w życie od 1 lipca 1975r. ˇ 10 lutego 1976r. – nowelizacja była na tyle rozległa, że ogłoszono nowy, jednolity tekst konstytucji: Ř uznano, że PRL „urzeczywistnia i rozwija demokrację socjalistyczną” Ř uznano, że „przewodnią siłą polityczną w budowie socjalizmu jest PZPR (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza), której współdziałanie z ZSL (Zjednoczone Stronnictwo Ludowe) i SD (Stronnictwo Demokratyczne) stanowi podstawę Frontu Jedności Narodowej. Ř Stwierdzono, że PRL „umacnia przyjaźń i współpracę ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i innymi państwami socjalistycznymi” Ř NIK podporządkowano rządowi ˇ Wprowadzono do konstytucji nowe zapisy o prawach obywatela, m.in. Ř Zagwarantowano Polakom za granicą opieki PRL-u Ř Zapewnienie wszechstronnej opieki weteranom walk o wyzwolenie narodowe i społeczne. ˇ 8 października 1980r. – NIK ponownie podporządkowano Sejmowi ˇ 16 marca 1982r. – wprowadzono Trybunał Stanu i Trybunał Konstytucyjny ˇ 20 lipca 1983r. – do konstytucji wprowadzono zapis o Patriotycznym Ruchu Odrodzenia Narodowego, jako nowej płaszczyźnie porozumienia narodowego ˇ 6 maja 1987r. – do konstytucji wprowadzono instytucję referendum ˇ 15 lipca 1987r. – wprowadzono instytucje Rzecznika Praw Obywatelskich ˇ 7 kwietnia 1989r. – w efekcie rozmów „okrągłego stołu”, wprowadzono instytucje prezydenta i senatu ˇ 29 grudnia 1989r. – rozległa nowelizacja związana z wejściem do sejmu opozycji solidarnościowej Ř przywrócono nazwę państwa: Rzeczpospolita Polska, którą określono mianem „demokratycznego państwa prawnego” Ř usunięto zapis o przewodniej roli PZPR Ř usunięto zapis o sojuszach z ZSRR i krajami socjalistycznymi Ř wykreślono wzmianki o socjalizmie i gospodarce planowej ˇ 9 lutego 1990r. – ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej – przywrócona orła w koronie.

prace autoryzowano lub edytowano: 15.01.2004 o: 22:32:54