Egzamin gimnazjalny - arkusze egzaminacyjne 2017 r. - j. polski.
Przeczytaj tekst i wykonaj zadania 1.–7.
Tekst
Jan Tomkowski BESTSELLERY I ARCYDZIEŁA
„Nigdy nie czytaj książki, która nie ma przynajmniej roku” – radzi Ralph Emerson, amerykański pisarz i filozof tworzący w XIX wieku. Starszy od niego o jedno pokolenie angielski eseista William Hazlitt wypowiada się równie krytycznie o namiętnym poszukiwaniu księgarskich nowości: „Nie mogę pojąć namiętności, z jaką większość ludzi czyta nowe książki. Książka nieprzeczytana jest dla mnie pod każdym względem książką nową, niezależnie od tego, czy wydrukowana została wczoraj, czy też przed trzystu laty”.
Również i dzisiaj w czytelniach publicznych stoją na półkach klasyczne arcydzieła (niekiedy pokryte warstewką kurzu), natomiast wypożyczający uganiają się za nowościami.
Mechanizmy promocyjne dotyczą wyłącznie świata nowości, starannie zaplanowane kampanie reklamowe mają skłonić konsumenta do sięgnięcia po całkiem nowy, nieznany jeszcze produkt. Symbolem naszych czasów jest nie arcydzieło, lecz przebój – zwłaszcza muzyczny lub kinowy. Odbiorca nie powinien poświęcać zbyt wiele uwagi jednej i tej samej płycie, superprodukcji filmowej czy odcinkowi serialu telewizyjnego. W kolejce czekają przecież już następne atrakcje.
Jesteśmy więc dziś świadkami zanikania sztuki, której celem byłoby tworzenie nieśmiertelnych arcydzieł. Obniża się również pozycja artysty, a siłą rzeczy także krytyka formującego opinie. Publiczność obywa się teraz bez krytyki, sama decyduje o akceptacji twórcy i jego dzieła. Czy jednak rzeczywiście mamy tu do czynienia ze swobodną grą rynkową, a nie – ze starannie zaplanowaną manipulacją? Czy potencjalny czytelnik wybiera całkowicie świadomie i bez nacisku? Czy znajduje faktycznie satysfakcję, gdy sięga po tytuły z list rankingowych?
Najczęściej bestseller literacki jest najzupełniej przeciętną powieścią, napisaną przez w miarę sprawnego rzemieślnika, za którym stoi znająca potrzeby rynku instytucja. Wysoki nakład i sukces finansowy rzadko łączą się z walorami artystycznymi czy intelektualnymi. Świadczą natomiast o profesjonalizmie zastosowanych mechanizmów promocyjnych.
Jak łatwo się przekonać, wzorcowy bestseller nie stawia czytelnikowi większych wymagań. Nie może ani nudzić, ani skłaniać do głębszych refleksji. Może natomiast prowokować, szokować, rozśmieszać. Czytanie przerywa się w dowolnym momencie, kartkowanie i przerzucanie w poszukiwaniu atrakcyjnego zakończenia to po prostu rutynowe zabiegi.
Przyznać muszę, że bestsellerowe nowości nigdy nie stanowiły dla mnie zbyt wielkiej pokusy. Zawsze lubiłem natomiast książki zapomniane i odrzucone, o których istnieniu świat dawno zapomniał. Zatem komuś, kto niepewnie uchyla drzwi do biblioteki, udzieliłbym takiej oto rady. Czytaj to, co chcesz czytać, ale nie omijaj klasyków. Książki klasyków to bagaż, z którym warto wędrować po bibliotece. Bo to oni, autorzy arcydzieł, kształtują od wieków nasz smak, uczą nas, czego mamy prawo wymagać od naprawdę wielkiej literatury.
Prawdziwa, dojrzała i mądra erudycja1 nie polega na tym, by czytać wszystko. Chodzi raczej o sztukę wyboru, dzięki której z niezawodną intuicją potrafimy decydować, które książki okażą się dla nas nieodzowne, a które ze spokojem możemy odrzucić. A kiedy nęcą nas nowości, warto czasem skorzystać z rady Emersona i poczekać rok. Bo może zdarzyć się i tak, że bardzo głośny i hałaśliwie reklamowany bestseller w ciągu roku stanie się książką całkowicie zapomnianą. I być może wcale nie będziemy musieli do niego zaglądać.
1 Erudycja – rozległa, wszechstronna wiedza.
Zadanie 1. (0–1) Oceń prawdziwość poniższych informacji. Wybierz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
| Wypowiedzi Ralpha Emersona i Williama Hazlitta zacytowane w pierwszym akapicie są wyjaśnieniem przyczyn popularności kultury masowej | P | F |
| Cytaty przywołane w pierwszym akapicie sygnalizują kwestię, do której autor nawiązuje w końcowej części tekstu | P | F |
Zadanie 2. (0–1) Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Pytania postawione przez autora w czwartym akapicie
- A. zachęcają do kupowania książek znajdujących się na listach rankingowych.
- B. sugerują zależność odbiorców kultury od działań promocyjnych.
- C. służą uzasadnieniu ważnej roli artystów i krytyków. D. podkreślają atrakcyjność nowości książkowych.
Zadanie 3. (0–1) Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Używanie słów produkt, konsument w odniesieniu do współczesnego rynku księgarskiego świadczy o tym, że
- A. wzrasta zapotrzebowanie na literaturę fachową i biznesową.
- B. wydawcy dbają przede wszystkim o walory artystyczne książki.
- C. książka staje się towarem, takim samym jak inne reklamowane przedmioty.
- D. popularyzowanie wartościowych książek jest dzisiaj skuteczniejsze niż dawniej.
Zadanie 4. (0–1)
Która wypowiedź nie jest zgodna z opinią Jana Tomkowskiego na temat bestsellerów? Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
- A. Mają wysoki nakład i gwarantują sukces finansowy.
- B. Są reklamowane jako modne nowości.
- C. Zajmują wysokie miejsce w rankingach popularności.
- D. Mają niekwestionowaną wartość intelektualną i artystyczną
Zadanie 5. (0–1) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B, a następnie 1., 2. albo 3.
Wypowiedzenie Książki klasyków to bagaż, z którym warto wędrować po bibliotece zawiera
- A. metaforę,
- B. apostrofę,
za pomocą której autor wyraża przekonanie, że
- 1. arcydzieła umilają czytelnikom długie podróże.
- 2. w czytelniczych doświadczeniach nie powinno się pomijać arcydzieł.
- 3. czytanie arcydzieł jest zbędnym obciążeniem dla współczesnego czytelnika.
Zadanie 6. (0–1) Uzupełnij zdanie. Wybierz właściwe odpowiedzi spośród podanych.
Podkreślone czasowniki w zdaniu Czytaj to, co chcesz czytać, ale nie omijaj klasyków użyte są w trybie A/B, co wskazuje, że wypowiedź należy traktować jako C/D.
- A. rozkazującym
- B. oznajmującym
- C. sugestię
- D. wyjaśnienie
