Dramat: jeden z trzech zasadniczych rodzajów twórczości literackiej. Na pierwszym planie znajduje się świat przedstawiony, wydarzenia: akcja, świat wewnętrzny bohaterów. Bohater wypowiada się bezpośrednio (bez narratora) w dialogach i monologach. Oprócz tego w budowie dramatów wyróżniamy didascalia. Dramat zbudowany jest z aktów, scen i odsłon. Język w utworze kieruje uwagę na świat przedstawiony i przeżycia bohaterów (dominuje funkcja poznawcza). Dramat jako gatunek dzielimy na komedię, tragedię i różne typy dramatu nowożytnego. 1. Powstanie dramatu: W antyku, związane z kultem Dionizosa (na początku z chóru wyodrębnił się przewodnik, potem zostają wprowadzeni aktorzy: najpierw jeden (wprowadza go Tespis), potem drugi (Ajschylos) i trzeci (Sofokles). W tle zawsze komentarz chóru. Dramat wystawiany był w teatrze o charakterystycznej budowie: skene, proskenion, orchestra, parados, theatron. Teatr w życiu starożytnych Greków miał duże znaczenie: 1. związek z mitem i tradycyjną religią, 2. sztuki były pisane na podstawie mitów, 3. funkcja wychowawcza, 4. katharsis - oczyszczenie, rozładowanie wzruszeń, wyzwolenie uczuć odbiorcy pod wpływem wstrząsu emocjonalnego Dramat antyczny: z przykładem tragedii Antygona Sofoklesa - budowa: prolog - wstęp, parados - pierwsze wejście chóru, epeisodion I (bohater), stasimon I (chór), epeisodion II, stasimon II, epeisodion III, stasimon III, epeisodion IV, stasimon IV (= rozwinięcie), epeisodion V, stasimon V (perypetie - niespodziwane zdarzenia zmieniające kierunek akcji), exodos - katastrofa, - rola chóru: doradza, komentuje wydarzenia, pełni funkcję narratora, ocenia postacie, nie wpływa na przebieg akcji, - fabuła - utwór wykorzystuje wydarzenia mitologiczne, - bohaterowie z rodu królów: Antygona, Kreon, Ismena, - ton podniosły, uroczysty, - zasada estety: sceny tragedii nie mogą sąsiadować ze scenami komedii (epizodycznymi) - tragedia miała wzruszać - ton patetyczny. W tragedii brak scen zbiorowych (trzech aktorów), - zasada trzech jedności w tragedii akcji - fabuła obejmowała jeden wątek, akcja to ciąg wydarzeń przyczynowo - skutkowych, układających się w kolejne fazy, co przybliża roziązanie konfliktu miejsca - akcja dzieje się przed pałacem królewskim w Tebach ( w tragediach antycznych bywały wyjątki), czasu - czas fabuły to czas jej przedstawienia, - tragiczny konflikt w "Antygonie": Bohaterowie są w sytuacji wyboru i wybierają między dwoma równorzędnymi wartościami. Obie strony mają rację, ale zwyciężyć może tylko jedna. Najwięksi tragicy greccy: Ajschylos: Błagalnice, Persowie, Ofiarnice, Sofokles: Antygona, Król Edyp, Ajas, Eurypides: Medea, Hipolit, Elektra" RODOWÓD KOMEDII Starożytność - komedia związana z małymi Dionizjami, uważano za gatunek gorszy, dopuszczalna swoboda kompozycji, zachowana tylko jedność akcji. styl: potoczny, rubaszny, gatunek swobodny Komediopisarze: Arystoteles - Grek, Plaut, Terencjusz - starożytność Twórcy rzymscy przerabiali komedie greckie. W średniowieczu nie rozwija się komedia, tylko krótkie wstawki: intermedia, interludia