Geografia

Gleba i nie tylko



Procesy glebotwórcze to całokształt zjawisk fizycznych, chemicznych, biochemicznych i biologicznych zachodzących w powierzchniowych warstwach skorupy ziemskiej pod wpływem kontaktu z biosferą, atmosferą i hydrosferą w wyniku, których powstają gleby. proces brunatnienia – polega na stopniowym rozpadzie pierwotnych krzemianów i glinokrzemianów, a następnie na uwalnianiu się z nich związków żelaza i glinu w postaci nierozpuszczalnych wodorotlenków i kompleksów z kwasami próchnicznymi, które z kolei osadzają się na powierzchni ziarn gleby nadając im brunatną barwę. Tworzą się tutaj trwałe kompleksy próchniczo – ilasto – żelaziste w profilu gleby. proces przemywania (płowienia, lessiważu) – polega na przemieszczaniu się w głąb profilu glebowego wymytych z wyżej leżących poziomów cząstek koloidalnych będących w stanie rozproszenia bez ich uprzedniego rozkładu. Przemywanie odbywa się przy słabo kwaśnym odczynie gleby. proces bielicowania – przebiega przy kwaśnym odczynie gleb głównie piaskowych ubogich w składniki pokarmowe przede wszystkim w borach ilastych klimatu umiarkowanego, wilgotnego i chłodnego. Proces ten polega na rozkładzie glinokrzemianów i koloidów glebowych, na wymywaniu w głąb profilu gleby składników w pierwszej kolejności zasadowych a następnie na uruchamianiu kwasów próchnicowych oraz związków żelaza i glinu przy równoczesnej częściowej redukcji związków żelaza. Żelazo i glin tworzą z kwasami fulwowymi łatwo rozpuszczalne kompleksy. proces glejowy – polega na redukcji różnych mineralnych związków (Fe, Mn, i in.) utworu glebowego w warunkach nadmiernej wilgotności (utrudnionego dostępu powietrza). Związki żelaza 3+ mające zabarwienie żółtordzawe lub brunatnordzawe przechodzą w wyniku tego biochemicznego procesu przy udziale mikroorganizmów beztlenowych w obecności substancji organicznej w związki żelaza 2+ przybierając formę ruchliwą, a wskutek tego są wymywane przez wodę wsiąkającą lub niekiedy mogą się skupiać tworząc konkrecje żelazisto – manganowe. W wyniku procesu glejowego poziomy lub warstwy zasobne w związki żelaza i manganu przybierają barwę zielonkawą, niebieskawą lub popielatą. (oglejenie odgórne - opadowe i dolne – wody gruntowe). MINERAŁY Chemiczne: Siarka kenozoik trzeciorzęd TOS Sól kamienna 1paleozoki perm kujawy 2 kenozoik trzeciarzęd Wieliczka i Bochnia Energetyczne: Węgiel kamienny paleozoik karbon GOPR i ROW wyż lubelska (bogdanka) zagłębie dolnośląskie Węgiel brunatny kenozoik trzeciorzęd zagłębie konińskie i bełchatowskie worek turoszowski Ropa naftowa i gaz ziemny kenozoik trzeciorzęd Krosno Jasło Gorlice ziemia lubuska pomorze zachodnie kamień pomorski Bałtyk Metaliczne: Ruda żelaza lepsza prekambr suwalszczyzna gorsza mezozoik okolice Częstochowy i Wielunia Miedz paleozoik per Legnicko głogowski okręg miedziowy Cynk i ołów paleozoik GOPR Skalne: Granit paleozoik trzegom i trzelin Wapienie 1 paleozoik góry swiętokszyskie 2 mezozoik wyżyna krakowsko częstochowska Marmur paleozoik mezozoik chęciny Piaskowce: paleozoik szydłowiec sudety Gips kenozoik trzeciorzed niecka nidziańska Piasek żwir i glina pleistocent kenozoik czwartorzęd niż polski Gleba – naturalny twór wierzchniej warstwy skorupy ziemskiej, powstały ze zwietrzeliny skalnej w wyniku oddziaływania na nią zmieniających się w czasie zespo-łów organizmów żywych, i czynników klimatycznych w określonych warunkach rzeźby terenu. gleby ma zdolno-ści zaspokajania potrzeb roślin na składniki pokarmowe wodę tlen i ciepło. Czynniki glebotwórcze: • skała macierzysta – litosfera, • klimat – opady, względna wilgotność, nasłonecznie-nie, temperatura. • organizmy żywe – biosfera (fauna, flora, mikroflora) • woda – hydrosfera • rzeźba terenu (wietrzenie fizyczne i chemiczne) • czas – wiek gleby, • działalność człowieka antroposfera (agrotechnika, wycinanie lasów) Mniejszość narodowa – grupa ludzi różniąca się od pozostałych mieszkańców kraju pochodzeniem, językiem, kulturą, religią. Mniejszość narodowa może zamieszkiwać określony teren lub być rozproszona po całym państwie, mieć wykształcone poczucie odrębności, posiadać autonomię lub spotykać się z dyskryminacją i prześladowaniem. Kwestia ochrony mniejszości narodowych jest jednym z najtrudniejszych zagadnień praw człowieka, może się bowiem wiązać z poczuciem zagrożenia integralności państwa, szczególnie jeśli mniejszości narodowe zamieszkują terytorium przyległe do państwa reprezentującego ten sam naród (dlatego prawo ich dotyczące nie znalazło się w Karcie ONZ ani w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka). gosp. wolnorynkowa kraju – na wysokość cen wpływa z jednej strony ilość dostępnych na rynku artykułów , a z drugiej str. zapotrzebowanie na te art. i usługi selva – najbogatsze zbiorowisko roślin znajdujące się w puszczy amazońskiej llanos – sawanna znajdująca się na niż. orinoko campos - sawanna znajdująca się na wyż. brazylijskiej pampa – stepy katinga – lasy z akacjami, mimozami i kolczastymi krzewami puna – suche stepy wysokogórskie efekt cieplarniany – zmniejsza pochłanianie dwutlenku węgla z atmosfery trąby powietrzne - tworzą się po zetknięciu 2 mas powietrza arktycznego i podzwrotnikowego Eksplozja demograficzna - szybki przyrost ludności. Największy był on w latach 60 i 70 XX w.(na świecie) Kraj imigracyjny – kraj, do którego Napływają ludzie z obcych krajów Cechy rolnictwa USA: - powszechna mechanizacja rolnictwa, - wysoka wydajność pracy - ogromne wyspecjalizowane gospodarstwa rolne Zagrożenia dla puszczy amazońskiej: - degradacja jednego z największych kompleksów leśnych - miasta w Am. na obszarze o szerokości 400 km ciągnący się wzdłuż zachodniego wybrzeża od Porto Alegre na poł. do Fortaleza na północy. Do rozwoju tych miast przyczyniły się warunki historyczne i przyrodnicze (nizinne tereny o łagodnym morskim klimacie). W drugiej poł. XX w. Problemy przyr. społ. - zmniejszanie się powierzchni lasów równikowych w Amazonii, - ogromne dysproporcje w rozwoju krajów i regionów, - ujemny bilans handlowy, - zadłużenie, - spada poziom produkcji, - rośnie bezrobocie, - eksplozja urbanizacyjna Skład etniczny USA: 83,4% Biali, 12% Murzyni, Mulaci 2,5% Azjaci, 2,1% Indianie, Eskimosi Latynosi ukształtowanie am. płn charakteryzuje się południkowym układem form i wskazuje związek z budową geologiczną. najstarszą częścią am płn jest tarcza kanadyjska ( płn część kontynentu) w środkowej części kontynentu znajduje się platforma paleozoiczna. problemy am. płn.: trzęsienia ziemi , degradacja gleb (lata 70), huragany, nielegalny napływ imigrantów Indianie zajmowali się uprawa ziemi, rybołóstwem, myślistwem. ciężka praca i choroby powodowały stopniowe wyniszczanie ludności indiańskiej. indianie zaczęli się przemieszczać, a ich plantacje zajmowali murzyni. obecnie na niedostępnych terenach puszczy amazońskiej poza współczesną cywilizacja żyją w tradycyjnych wspólnotach Indianie leśni. brazylijskie uprawy: soja, kawa, cukier, kakao, juta, ziele angielskie, pomarańcze, herbata brazylijskie surowce: węgiel kamienny, rudy żelaza,boksytów, miedzi, manganu i ropy naftowej. klimat na pn – chłodny i subpolarny klimat w środku kraju ciepły w USA podzwrotnikowy w Meksyku zwrotnikowy