POEZJA Poezja francuska: Artur Rimbaud- autor ciekawych, poetyckich i nastrojowych wierszy, zadziwiających fantastycznymi wizjami i śmiałą wyobraźnią; - "Statek pijany" - poprzez obrazy niezwykłych krajobrazów, egzotycznych mórz, sugeruje tęsknotę poety za ciekawszym, pełnym niespodzianek życiem, a jednocześnie zawiera w sobie niechęć do współczesnego świata (pogoń za bogactwem).Stefan Malarme - "Wiatr morski" - występuje tu pragnienie ucieczki od świata, który poza rozczarowaniami i nudą nie daje niczego, co zaspokoiłoby człowieka wrażliwego. Karol Baudelaire- "Kwiaty zła" - bezsens ludzkiej egzystencji, absurd życia, które zagraża człowiekowi wiecznym cierpieniem, niepewnością każdego dnia, nieuchronnym przemijaniem zbliżającym do ostatecznego końca, do śmierci. - "Zegar", "Padlina". Poezja rosyjska: Aleksander Błok - wizja świata, który jest wrogiem człowieka, niesie cierpienia i prowadzi do nieuchronnej śmierci. Poezja polska: Kazimierz Przerwa-Tetmajer - kilkanaście powieści i 3 dramaty, opowiadania "Na skalnym Podhalu", powieść historyczna "Legenda Tatr"; - "Koniec wieku XIX" - nazywa się go manifestem pokolenia - wiersz pesymistyczny, rysuje sylwetkę dekadenta, dla którego życie jest udręką i wobec którego jest bezsilny; jest przekonany o bezsensowności jakiegokolwiek czynu, jakiejkolwiek reakcji; - "Hymn do Nirwany" - wyraz tęsknoty za unicestwieniem, modlitwa o stan bezczucia, który oderwie poetę od zła, miernoty, od konieczności myślenia i patrzenia na świat; - "Evviva l'arte" - krytyka pod adresem społeczeństwa, w którym pogoń za dobrobytem, za pieniądzem przesłania te ludzkie potrzeby, które wzbogacają duszę. Jan Kasprowicz (poeta, dramaturg) - do 1891 r. - radykalizm, zainteresowanie problematyką chłopską (wiersz "W chałupie", cykl 40 sonetów "Z chałupy"); - w okresie późniejszym odchodzi od realizmu, porzuca postawę społeczną, staje się symbolistą i impresjonistą; - "Krzak dzikiej róży" - krzak drży o swoje życie, stara limba dowodzi, jak szybko przemija czas, jak łatwo może się zmienić piękno i młodość w chorobę, brzydotę; - "Hymny" - nawiązują do hymnów średniowiecznych; autor wykorzystuje ówczesne pojmowanie Boga, aby rozpatrzyć problem dobra i zła; - pesymistyczna postawa życiowa oparta na przeświadczeniu o nieuchronności katastrofy. Leopold Staff - rozpoczynał jako modernista, ale od początku próbował przezwyciężyć dekadenckie nastroje - cykl "Sny o potędze"; - inspirowany nietzschenizmem i romantyzmem; - obowiązkiem człowieka jest praca nad samym sobą, wewnętrzne doskonalenie się, dążenie do duchowej potęgi; - sonet "Kowal" - niechęć do słabości, do niemocy serca; - tom "Gałąź kwitnąca" - wyżej od materialnych zdobyczy ceni dążenia do ideałów i marzenia, gdyż one kształtują człowieka i jego osobowość; - tom "Uśmiechy godzin" - ten tom i poprzedni uczyniły go najwybitniejszym przedstawicielem klasycyzmu; - "Przedśpiew" - głosił afirmację życia, stworzył model człowieka dobrego i pogodnego, który ze zrozumieniem i spokojem przyjmuje zarówno szczęście, jak i cierpienie; - "Deszcz jesienny" - dominuje tu melancholia, smutek, pesymizm; świadomość bezsensu istnienia. Tadeusz Boy-Żeleński - tłumaczenia z francuskiego ("Pieśń o Rolandzie", komedie Moliera, "Komedia ludzka" Balzaca, utwory Prousta, Gide'a i wiele innych); - "Słówka" - wiersze kabaretowo-satyryczne ("Zielony Balonik"); Tadeusz Miciński (liryk, dramaturg, powieściopisarz, publicysta)- świat widział w nieustannej walce dobra ze złem, a zwycięstwo dobra i prawdy w duchowym doskonaleniu się ludzkości; - posługiwał się symbolem, alegorią i groteską; - stawiał sobie zadanie moralnego odrodzenia społeczeństwa; - dramaty: "Bazylissa Teofanu", "Kniaź tiomkin"; - zbiór poezji "W mroku gwiazd" - jeden z wierszy "Ananke". PROZA Ogólne cechy prozy młodopolskiej: - rezygnacja z odautorskiego komentarza, ocen, moralistyki; - poprzestaje na opisach, relacjach, działaniu bohaterów i ich monologach wewnętrznych; - rezygnacja z funkcji poznawczej na korzyść ekspresji; - ukazanie wewnętrznego życia człowieka, jego stanów psychicznych. Proza angielska: Herbert Wells - autor powieści fantastyczno-naukowych: "Wehikuł czasu", "Człowiek niewidzialny", "Pierwsi ludzie na Księżycu". John Galsworthy - "Saga rodu Forsytów" - cykl powieściowy. Joseph Conrad (Korzeniowski) - "Lord Jim", "Korsarz", "Zwierciadła morza"; - sławił piękno i grozę morskich przygód, interesował go "nieopanowany ocean życia ludzkiego". Proza rosyjska: Fiodor Dostojewski - reprezentował nurt psychologiczny; - poddawał swoich bohaterów głębokiej analizie moralnej; - "Zbrodnia i kara", "Biesy", "Idiota", "Bracia Karamazow". Lew Tołstoj - "Wojna i pokój", "Anna Karenina", "Zmartwychwstanie"; - podejmował próby odnalezienia drogi ratunku dla świata zagrożonego skutkami cywilizacji; - wszystko można przezwyciężyć drogą chrześcijańskiej miłości, wzajemnego zrozumienia, pokorą wobec losu; - wszystko zależy od wewnętrznych wartości człowieka (nakaz doskonalenia się moralnego). Proza polska: Stefan Żeromski (1864-1925) - zbiór nowel "Opowiadania" ("Doktor Piotr", "Zmierzch", "Zapomnienie", "Siłaczka"); - pierwsza powieść "Promień"; "Syzyfowe prace", "Ludzie bezdomni"; - powieść historyczna "Popioły"; "Duma o hetmanie";- dramat "Róża"; "Ponad śnieg jaśniejszym się stanę", "Turoń", "Uciekła mi przepióreczka"; - tragedia "Sułkowski"; - powieści "Uroda", "Wierna rzeka"; - powieść "Przedwiośnie", poemat prozą "Puszcza jodłowa". Władysław Stanisław Reymont (1867-1925) - "Pielgrzymka do Jasnej Góry", "Komediantka", "Fermenty", "Ziemia obiecana" (powieść o Łodzi);- "Chłopi" (nagroda Nobla), trylogia "Rok 1794". DRAMAT Trzy tendencje: - dramat naturalistyczny z przewagą komedii społecznych, wyrastający z tradycji realistycznych (G. Zapolska, K. Kisielewski, T. Rittner); - dramat symboliczny (S. Wyspiański, S. Przybyszewski); - dramat ekspresjonistyczny, zupełnie nowatorski; występują elementy ekspresjonizmu (wyrażanych ukrytych głęboko treści) - T. Miciński. Dramat belgijski Maurice Maeterlinck (dramaturg, symbolista) - "Ślepcy" - ślepcy i sytuacja, w jakiej się znajdują, są symbolami egzystencji ludzi końca wieku. Dramat norweski Henryk Ibsen - "Nora", "Podpory społeczeństwa", "Upiory", "Wróg ludu", "Dzika kaczka"; - poruszają zagadnienie roli prawdy i kłamstwa w życiu ludzkim, problem moralnej odpowiedzialności za siebie i innych; - reprezentuje dramat realistyczny, ukazujący najbardziej zawiłe konflikty ludzkiego życia. Dramat polski Stanisław Wyspiański (1869-1907) - widzi konieczność podjęcia swoją sztuką walki z marazmem społeczeństwa polskiego, konieczność obudzenia w nim pragnienia podjęcia czynu zbrojnego, torującego drogę do niepodległości; - "Wesele" (1901), dwa wątki: realistyczny i fantastyczno-symboliczny; - "Wyzwolenie" (1903); po tematykę swych dramatów sięgał do epoki romantyzmu: "Warszawianka", "Lelewel", "Noc listopadowa"; dokonywał rozrachunku z historią; - sięgał także do czasów antycznej Grecji: "Akropolis", "Protestilas i Leodamia", "Meleanger", "Achilles", "Powrót Odysa"; nowa interpretacja ludzkiej egzystencji, sugeruje konieczność aktywnej i bohaterskiej postawy wobec przeciwieństw losu; - zainteresowania tradycją narodu polskiego: "Legenda", "Bolesław Śmiały", "Skałka"; - tragedie współczesne: "Klątwa", "Sędziowie". Gabriela Zapolska (1857-1921) - nowele, powieści: "Kaśka Kariatyda", "Przedpiekle", tom nowel "Akwarele"; - dramaty: "Żabusia", "Moralność pani Dulskiej", "Skiz", "Ich czworo", "Panna Maliczewska"; - demaskuje środowisko mieszczańskie, jego obłudę moralną; pani Dulska - symbol wszystkiego co wstrętne w ludzkiej moralności.
