III rozbiór Polski 1795 r. większość działaczy po przystąpieniu króla Stnisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej udał się na emigrację, gdzie przygotowywali się do powstania. Jego wybuch przyspieszyła decyzja rosyjska o zmniejszeniu stanu armii polskiej do50%. Powstanie wybuchło w marcu 1794 r. a na jego czele stanął Tadeusz Kościuszko. Celem powstania było wyzwolenie ziem polskich i przywrócenie poprzednich granic.
Przebieg powstania;
24.03.1794-Kościuszko ogłasza w Krakowie AKT POWSTANIA
04.04.1794- bitwa pod Racławicami – zwycięstwo polskie
17.04.1794- wybuch insurekcji w Warszawie
22.04.1794- wybuch insurekcji na Litwie
07.05.1794- uniwersał połaniecki –nadawał chłopom pewne uprawnienia; wolność osobista, nieusuwalność z ziemi, obniżenie pańszczyzny- miało ich to zachęcić do udziału w powstaniu.
09.05.1794-rozruchy ludowe w Warszawie
06.06.1794-bitwa pod Szczekocinami – klęska powstańców
07.10.1794- oblężenie Warszawy przez wojska rosyjskie i pruskie
10.101794- bitwa pod Maciejowicami- klęska powstańców, Kościuszko do niewoli
11.1794-ostateczna kapitulacja wojsk powstańczych.
Zdławienie powstania stało się przyczyną III rozbioru Polski. W III rozbiorze 1795 udział brały. Austria otrzymała – Małopolskę z Krakowem, Lubelszczyznę, Mazowsze i Podlasie do rzeki Bug. Rosja otrzymała- tereny na wschód od linii Niemen, Bug wraz z Kurlandią.
Prusy – Mazowsze z Warszawą, Litwę do Niemna.