JAN KOCHANOWSKI, TRENY
Tren – gatunek poezji żałobnej, pieśń lamentująca rozpatrująca myśli i czyny zmarłego.
-
pierwsze wydanie Trenów Kochanowskiego – 1580 r.
-
problematyka moralna, filozoficzna
-
wiele przewartościowań
Elementy epicedium:
-
I, II – ukazanie wielkości straty
-
III, IV, V – żal
-
VI – pochwała
-
VII, VIII – okazywanie wielkości straty
-
IX – napomnienie
-
XII, XIII – ukazanie wielkości straty i pochwała
-
XIV – żal
-
XIX – konsolacja
Brak jednostajności, monotonii.
Podmiot – 1) myśliciel, 2) ojciec, 3) syn.
Większość trenów – napisana 13-zgłoskowcem (II-V, VIII-XIII, XV, XIX), jeden (I) – 2-
-zgłoskowcem.
Topika „wszystko śpiewa jego wiarę”
Treny XVII i XVIII – nastrój psalmiczny
Tren I
-
apostrofa do trosk i żalów
-
porównanie – apolog (bajka, bo to dziecko)
-
smok śmierć
-
cytat – sygnał nawiązania dialogu
-
psychomachia – walka wewnętrzna
Tren II
-
„lekkie rymy”, pisanie dla dzieci – usprawiedliwienie (treny poświęcone dzieciom – rzadkość)
-
zdrobnienia
-
topos „puer senex” – młodzieniec-starzec
-
śmierć – „Prozorpina”, nieubłagana, nieużyta ksieni
Tren III
-
apostrofa do Urszulki i do jej słów, zabaw, ukłonów (to, co się z Urszulką kojarzy)
-
ojczyzna – ojcowizna
-
zdrobnienia
-
marzenie o pocieszeniu
-
laudacja – opis
Tren IV
-
metafory dendrologiczne
-
Niobe
-
Persefona
Tren V
-
metafora organiczna – oliwka
-
śmierć – ogrodnik
-
po raz trzeci – zwrot do Persefony
Tren VI
-
Safona słowiańska
-
porównanie do słowiczka
-
cytat z pieśni weselnej
Tren VII
-
opis posagu
-
prawie „ironia” – stroje i Urszulka w jednej skrzynce
-
łoże – nie poślubne, lecz śmierci
-
stylizacja na pieśń weselną, ale język dziecka (zdrobnienia)
Tren VIII
-
„wielkie pustki w domu moim”
-
zapowiedź mądrości
-
kontrast – co było, co jest
-
opis
Tren IX – charakter refleksyjny
-
„kryzys światopoglądowy poety”
-
apostrofa do Mądrości na nic mądrość
-
poszczególne cnoty stopnie do mądrości
Tren X
-
pytania retoryczne – „gdzie jest Orszulka?” – katalog możliwych miejsc
-
np. „szczęśliwe wyspy”
-
-
pierwszy sygnał snu i pocieszenia
Tren XI
-
cnota jest fraszką, to mówi Brutus
-
wróg – przeznaczenie, los (Fatum)
-
ponowne nawiązanie do snu – zajęcia ludzkie, intelektualne
Tren XII
-
ukazanie wielkiej straty
-
Urszulka – metafora: „kłos”
Tren XIII
-
wielkość straty
-
epitafium – wzbogacenie formy trenu
Treny XIV i XV
-
nawiązania do mitologii
Tren XVI
-
„rozmowa” z Cyceronem (stoik „Arpin wymowny”, zmarła mu córka)
-
zamknięcie tradycji
Treny XVII i XVIII
-
nastrój psalmiczny – stylizacja na psalmy błagalne
-
odwołanie bluźnierstw skierowanych wcześniej przeciw Bogu
Tren XIX (Sen)
-
sen – realny
-
argumenty matki
-
„tu” w niebie opis, który nie jest opisem – to, czego nie ma, jest opisane, nie wyszczególniono, co jest
-
nawiązanie do tradycji antycznej i biblijnej
-
pocieszenie + pouczenie
Kochanowski napisał też Epitafium Hannie Kochanowskiej.
