Średniowiecze

Literatura średniowiecza - cechy, poeci i jej rozwój



Poezję polską XIV i XV wieku można podzielić na pisaną po łacinie i poezję w języku narodowym. Poezja w języku łacińskim była dosyć uboga; powstawały drobne wiersze, hymny oraz pieśni na użytek Kościoła. Wierszopisarstwo w języku polskim obejmowało zagadnienia natury świeckiej, jak i religijnej. Okres największego rozkwitu poezji w języku polskim o tematyce religijnej przypada na wiek XV. W tym okresie powstały takie zabytki literackie, jak Pieśń Sandomierzanina - cykl pieśni wielkanocnych i maryjnych oraz pieśń religijna Posłuchajcie bracia miła… , dorównująca swym kunsztem artystycznym Bogurodzicy. Ważne miejsce w poezji średniowiecznej zajmują przekłady, a raczej spolszczenia utworów łacińskich, np. Rozmowy mistrza Polikarpa ze śmiercią. Jest to najdłuższy wiersz polski tamtego okresu, o charakterze częściowo satyrycznym; wyrasta on z tradycji europejskich rozważań o śmierci. Pierwszym wierszem o tematyce świeckiej był wiersz Słoty z ok. 1400 roku - O zachowaniu się przy stole. Słota opisał w nim “kulturę biesiadowania” ówczesnych Polaków. Jednym z pierwszych był również wiersz okolicznościowy zbliżony do pamfletu polityczno-społecznego, pt. Wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego. Ważnym elementem literatury średniowiecznej było powstawanie tzw. sztuk misteryjnych, o których zachowało się niestety niewiele informacji. Żaden średniowieczny polski dramat misteryjny nie dotrwał do czasów współczesnych, zachowały się natomiast krótkie dramaty liturgiczne w języku łacińskim oraz moralitety - dramaty o charakterze dydaktycznym. Charakterystyczną cechą literatury średniowiecznej w Polsce i w całej Europie było jej zaangażowanie w sprawy religijne i świeckie. Przyświecał jej w zasadzie jeden cel: wychowanie, pouczanie, kształtowanie czytelnika. Literatura polska wzorowała się częściowo na osiągnięciach literackich Zachodniej Europy, jednak nie udało się jej kontynuować wszystkich cennych elementów zagranicznych. W Polsce nie powstał na przykład żaden epos rycerski, jak miało to miejsce w Europie. We Francji powstawały pieśni ludowe i różnego typu dramaty-moralitety o tematyce świeckiej. Powstała tam między innymi Pieśń o Rolandzie. Jest to jeden z najstarszych eposów średniowiecznych; należy on do grupy poematów epickich, opiewających autentyczne wydarzenia historyczne. W obrębie średniowiecznej epiki powstawały utwory o tematyce awanturniczo-rycersko-miłosnej, m. in. cykl opowieści o królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu, anglo-normandzka historia miłości Tristana i Izoldy (wersja francuska - XII wiek), hiszpański epos o Cydzie (1145 r.), niemiecka Pieśń o Nibelungach. W schyłkowym okresie średniowiecza tworzył wielki włoski twórca, Dante Alighieri (1265-1321 r.), którego Boska komedia jest jednym z największych arcydzieł w dorobku literatury światowej. Literatura polskiego średniowiecza stanowiła odzwierciedlenie całokształtu kultury polskiej: religijności oraz stopnia politycznego rozwoju społeczeństwa. Pod koniec XV wieku nastąpił szybki rozwój literatury, która próbowała dorównać wzorcom europejskim. Pojawiło się w tym czasie wiele utworów, które odegrały doniosłą rolę w procesie kształtowania się polskiego języka, kultury, cywilizacji i świadomości narodowej. Podobnie jak na zachodzie Europy, tak samo w Polsce rozwinęło się drukarstwo (XV wiek), co miało kolosalny wpływ na rozwój literatury i jej zasięg terytorialny.