Biblia jest zbiorem różnych ksiąg. Pismo Święte składa się z dwu części: Sarego oraz Noewgo Testamentu. Stary Testament tworzą pisma powstałe na przestrzeni ponad tyśiąca lat (od XIII do I wieku przed nzszą erą), zaś Nowy Testament został napisany już w I wieku naszej ery (lata 51-95). Stworzone przez wielu pisarzy (natchnionych - według chrześcijańskich teologów - przez Ducha Świętego) księgi Biblii zostały napisane w trzech językach: hebrajskim, greckim oraz armejskim. W IV wieku naszej ery Pismo Święte przełożył na łacinę święty Hieronim i to tłumaczenie, zwane Wulgatą, stało się obowiązującym w kościele katolickim - istnieją i inne przekłady, to za sprawą protestantyzmu Pismo Święte zaczęto wydawać w poszczególnych językach narodowych. Biblia Królowej Zofi z XV wieku to pierwszy przekład dzieła na język polski. Biblię czyli Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, chrześcijanie uznają za święte księgi religijne. Przy czym Stary Testament stanowi podstawę judaizmu i chrześcijaństwa, a Nowy Testament tylko chrześcijaństwa. Zarazem, przelożona na ponad 1000 języków, Biblia ma charakter uniwersalny, odgrywa ogromną rolę w kulturze świata. STARY TESTAMENT: Jest to zbiór pism judaistycznych (żydowskich) składajacych się z 46 ksiąg. Stary Testament dzieli się na trzy główne części: PIĘCIOKSIĄG zwany też Prawem lub torą (od hebrajskiego słowa nauka). Pięcioksiąg tworzy pięć pierwszych ksiąg Biblii: 1. Księga Rodzaju Daje opis stworzenia świata (to zagadnienie określa się często mianem kosmogonii), poczatku ludzkiej historii, dziejów patriarchów. Według Księgi Rodzaju Bóg stworzył świat w siedem dni - wcześniej była tylko pustka i ciemność. Najpierw niebo i ziemię, oddzielając światło od mroku, uczynił dzień i noc. Później powstały morza, na ziemi zaś rośliny. Czwartego dnia tworzenia zostały wyróżnione pory roku, Bóg stworzył słońce oraz księżyc, piątego - organizmy morskie oraz ptaki. Szósty dzień był początkiem istnienia zwierząt ladowych. Wtedy Bóg powołał do życia ludzi: mężczyznę i kobietę, którym oddał całą ziemię z jej florą oraz fauną. Siódmego dnia Stworzyciel odpoczywał. W Księdze Rodzaju odnajdziemy dwa nieco różniące się między sobą przekazy mówiące o początku świata - oczywiście, oba należy traktować metaforycznie, nie zaś dosłownie. Powstanie obu tekstów dzieli mniej więcej okres 400 lat. Pierwszy zapis, wywodzący się z tzw. tradycji kapłańskiej, kladzie akcent na stworzenie czlowieka, zbudowanego na obraz i podobieństwo Stwórcy, któremu to Bóg oddał w panowanie całą ziemię. Jahwista, autor drugiej relacji, pisał bardziej wieloznacznie, podkreślał wręcz fizyczną pracę Boga przy stworzeniu człowieka. Tego ostatniego ulepił z prochu ziemi. Bóg dał człowiekowi wolna wolę, ale zakazał mu, myśląc o jego dobrze, jedzenia owoców z drzewa poznania dobra i zła. Owa wolna wola stanie się przyczyna klęski ludzi. Bóg zamierzał zyć z nimi w miłości, harminii, kobieta i mężczyzna nie mieli znać zła i cierpienia oraz śmierci. Zerwanie owocu zapoczątkowało upadek, świat został skażony złem. Miała miejsce zbrodnia Kaina, potop jako kara za grzech ludzkości, Sodoma. Bóg ocalił tylko jednostki: Noego, Lota. Zarazem, by uratować ludzi, wybrał ojca narodu - Abrahama. W biblijna kosmogonię zostały wpisane rozliczne pouczenia religijne. Już tu pojawił się kategoryczny zakaz monoteizmu - Bóg jest jedyny, przedwieczny i niezależny od materii. To także Bóg wszystko powołał do istnienia i wszystko, zawsze jest od niego zależne. Jest więc wszechmocny, ale również stwarza świat bezustannie, opiekuje się nimi, ingeruje w jego kształt. Księga Rodzaju prezentuje też skrótowo okres przedmojzeszowy, szerzej ukazujac dzieje patriarchów: Abrahama, Izaaka oraz Jakuba - temu ostatniemu nadaje imię Izrael. Księgę kończy historia Józefa, który sprowadził do egiptu swego ojce Jakuba - Izraela oraz braci. W Egipcie ród szybko rozrósł się, utworzył różne plemiona izraelskie. 2. Księga Wyjścia Opowiada o historii tych plemion żydowskich, które zamieszkiwały Egipt. Centralna postacią całego Pięcioksięgu jest Mojżesz. Ta część Starego Testamentu mówi o jej narodzinach, skupienie wokół Mojżesza plemion izraelskich, wreszcie wyprowadzeniu ich z Egiptu, ziemi niewoli. Na świętej górze, pośród pustyni, Mojżesz ustanowił i zawarł przymiwrze z Bogiem (Jahwe). Druga część tej księgi zawiera liczne, nieraz bardzo szczegółowe, zasady sprawowania kultu religijnego, normy, przepisy, prawa. Nosi ona nazwę Księgi Przymierza. 3. Księga Kapłaństwa Również dotyczy przede wszystkim kultu, praktyk religijnych. Jej zasadniczą częśćą jest zbiór praw zwany Kodeksem Świętości. 4. Księga Liczb Traktuje o wędrówce Żydów, dojściu plemion izraelskich nad rzekę Jordan, osiedleniu się. 5. Księga Powtórzonego Prawa Zawiera mowy mojżesza, nowy zbiór praw (tzw. Kodeks Deuteronomiczny), przynosi opis śmierci oraz pogrzebu Mojżesza (jego następcą jest Jozue). PROROCY (po hebrajsku newiim). Ta, druga część Starego Testamentu, traktuje o wydarzeniach mających miejsce już po śmierci Mojżesza, opowiada o dziejach królestwa izraelskiego, judzkiego - aż do upadku. Pisma właściwych proroków (księgi: Izajasza, Jeremiasz, Ezechiela oraz dwunastu "proroków mniejszych" przedstawiają proroctwa, wizje. Nieposłuszny swojemu Bogu lud zostanie ukarany, jednakm te księgi zapowiadają i nagrodę dla nawróconego narodu. PISMA (od hebrajskiego ketuwim). Ta, część Starego Testamentu składa się z lirycznych utworów poetyckich, rozpraw filozoficznych oraz historycznych. Tu znajdziemy Księgę Przysłów, księgi Kronik, Księgę Lamentacji. Również Księgę Psalmów, Pieśń nad Pieśniami oraz inne księgi. KSIĘGA PSALMÓW to zbiór 150 wspaniałych pieśni religijnych: pochwalnych hymnów dziękczynnych, błagalnych, pokutnych, dydaktycznych, patriotyczno-religijnych oraz innych. Mają one różnych autorów, powstawały od VI do IV wieku przed naszą erą. Autorstwo ponad 70 psalmów przypisuje się królowi Dawidowi. Psalmy przekładali na język polski nasi najwybitniejsi poeci, np. M. Rej, J. Kochanowski, M. Sęp Szarzyński, L. Staff, Cz. Miłosz. Psalmy, pełniące ważkie funkcje religijne, liturgiczne, mocno wpłynęły na przemiany poezji lirycznej. Poeci różnych epok odwoływali się do ich formy, kompozycji, stylistyki. Podobnie działo się w przypadku Pieśni nad Pieśniami, biblijnego poematu miłosnego, który - oczywiście - ma różnorako rozumiane aspekty religijne. NOWY TESTAMENT: Po łacinie Novum Testamentum oznacza Nowe Przeymierze. Przymierze, którre raz jeszcze Bóg zawarł z ludźmi, zsyłając na ziemię Chrystusa. Śmierć Jezusa prowadzi do odkupienia ludzkości. Właśnie o słowach, czynach, męczeńskiej śmierci Jezusa opowiada się w Nowym Testamencie. Opowiada stylem patetycznym, poważnym, ale i pełnym metafor, alegorii, niejednoznacznośći. Nowy Testament, liczący 27 ksiąg kanonicznych składa się z czterech podstawowych części: 1. Czterech Ewangelii. 2. Dziejów Apostolskich. 3. Listów Apostolskich. 4. Apokalipsy św. Jana. EWANGELIE: Słowo ewangelia pochodzi a języka greckiego i oznacza dobrą nowinę. Ową dobrą nowinę chrześcijanie początkowo przekazywali sobie ustnie, później pojawiła się potrzeba zapisania wydarzeń z życia chrystusa, zasad wiary. W tym celu powstały cztery Ewangelie - napisane w różnym miejscu, przez różnych autorów: - św. Mateusza, apostała. Tekst został napisany w języku armejskim, odznacza się walorami literackimi, kompozycyjnymi. W tej Ewangelii zwracają uwagę wielkie mowy Chrystusa, np. Kazanie na Górze. Mateusz starał się odwołać nie tylko do emocji czytelników, co ich intelektu, chciał pobudzać do refleksji, przekonywać, prowadzić katechezę. - św. Marka, ucznia Piotra Apostoła. Ten autor spisywał Ewangelię zgodnie z nauczaniem Piotra, dokładnie opisywał też zdarzenia z udziałem wspomnianego apostoła. Jest to napisana po grecku relacja o czynach Jezusa, informująca o faktach i dająca niewiele komentarzy, wyjaśnień. Autor spisał dokładnie wszystko, co przechowywał w pamięci, ale nie w tym porządku, w jakim następowały po sobie słowa i czyny Pańskie - to opinia jednego z biskupów z przełomu I i II wieku. Prosta, naturalna, wolna od ozdobników Ewangelia św. Marka wyraża przede wszystkim przekonanie o boskien naturze Chrystusa: syna Bożego i jednocześnie człowieczego. - św. Łukasza, towarzysza apostoła pawła. Autor przejął sporo z Ewangelii św. Marka, zachował chronologię wydarzeń, przedstawił jakby biografię Jezusa. Napisane wytwornym językiem greckim dzieło ma cechy traktatu historycznego, podkreśla równocześnie rolę Jezusa jako Zbawiciela. - św. Jana, najmlodszego z apostołów. Ten tekst znacznie różni się od pozostałych Ewangelii, jest najbardziej dojrzały pod względem teologicznym. Koncentruje na opinaich cudów Jezusa oraz jego nauki. W tej Ewangelii odnajdziemy też sporo informacji historycznych, geograficznych. Grecki tekst, chociaż pełen istotnej z punktu widzenia teologicznego symboliki, nie wyróżnia się istotniejszymi walorami języka, stylu raczej ubogiego. DZIEJE APOSTOLSKIE: ta część Nowego Testamentu mówi o losach Piotra i Pawła, rozpowszechnianiu się chrześcijaństwa, narodzinach, kształtowaniu Kościoła. Autorem Dziejów jest święty Łukasz, twórca trzeciej Ewangelii. nie jest to zobiektyzowane dzieło historyczne, lecz utwór wyrastający z wielkiej tradycji greckiej, korzystający z jej technik literackich. Wyprowadzający chrześcijaństwo z kręgu wyłącznie ludzi biednych i niwykształconych i wprowadzający je w krąg wspaniałej kultury greckiej. LISTY APOSTOLSKIE: listy pisali apostołowie do kościołów, wspólnot wiernych lub poszczególnych ludzi. Podstawowe znaczenie ma tu 14 pism św. Pawła. Służyły nie tylko informowaniu, lecz przynosiły również rozważania filozoficzne, religijne. Pozostałe listy określa się mianem katolickich, bowiem były skierowane do wszystkich chrześcijan. APOKALIPSA ŚW. JANA: Autorstwo ostatniej księgi Nowego Testamentu przypisuje się sw. Janowi Ewangeliście. Powstała ona w okresie nasilających się prześladowań chrześcijan. Jeżeli Księga Rodzaju przedstawia początek świata, to Apokalipsa jest wyobrażeniem jej kresu, dopełnia objawienie. Ukazuje obraz zagłady świata, ostatecznego zwycięstwa Kościoła i powtórnego przyjścia Chrystusa. Jest to tekst tajemniczy, niejednoznaczny, pełen symbolicznych obrazów, które od bardzo dawna inspirują wielu artystów. Wiele symboli z Apokalipsy zajęło trwałe miejsce w kulturze powszechnej, np.: *greckie litery Alfa i Omega jako symbol Boga, *baranek symbolizuje Chrystusa niewinnegi i umęczonego, *niewiasta obleczona w słońce to matka Boża, *Babilon - symbol miasta grzechu, rozpusty, *Nowe Jeruzalem - symbol nieba, życia wiecznego. Chrystus jest w Apokalipsie Pantokratorem, czyli władcą świata. Księga opiera się na schemacie grup siódemkowych (siódemka do liczba mistyczna, liczba tajemnic). Siedem listów skierowanych do siedmiu kościołów (oznaczające całe chrześcijaństwo) poprzedza siedem wizji zasadniczego objawienia. Występują tu też inne grupy: siedem wizji pieczęci, siedem wizji trąb, siedem wizji plag, Babilonu itd. Szczególnie znany i często przywoływany jest obraz czterech jeźdźców Apokalipsy: I. na białym koniu, to symbol zwycięstwa Ewangelii, II. koń barwy ognia, oznacza wojnę, III. na czarnym koniu, z wagą w ręce, to głód, IV. jego koń jest blady niczym trup, to śmierć.