Powrót
XX lecie
Rozwój literatury polskiej okresu międzywojennego
- by redakcja UCZNIAK.COM
- PRACA: PRZED SPRAWDZENIEM
- DOSTĘP: DARMOWY
- CZYTANE: 3763 razy
Na rozwój literatury polskiej okresu międzywojennego wpływ miały kierunki literackie rozwijające się w różnych krajach europejskich. Na przykład z Niemiec przeniknął do Polski ekspresjonizm (narodziny: 1905-1906 r.). Przedstawiciele tego kierunku dążyli do intuicyjnego i spontanicznego wyrażania swoich myśli i przeżyć wewnętrznych. Posługiwali się oni karykaturą i groteską, za pomocą deformacji zmieniali zastany obraz świata, funkcjonujący w świadomości współczesnych sobie ludzi.
Twórcą innego kierunku literackiego, futuryzmu (1909 r.), który również znalazł swoje odbicie w literaturze polskiej, był Filippo Tommaso Marinetti. Ów włoski poeta głosił idee buntu przeciwko istniejącym formom życia społecznego. Gloryfikował natomiast wszelkie nowości, przyszłość i dynamiczny rozwój w każdej dziedzinie życia.
W latach dwudziestych XX wieku powstał we Francji kierunek artystyczny, który objął takie dziedziny działalności twórczej, jak literatura, sztuki plastyczne i film. Był nim nadrealizm (1924-1925 r.; autor manifestu: André Breton). Nadrealiści wyrażali poprzez swoją twórczość bunt przeciwko wszelkiej tradycji.
Obok surrealizmu z Francji wywodzi się również kierunek poetycki - neoklasycyzm, nawiązujący do starożytnej kultury grecko-rzymskiej, a także klasycyzmu i baroku (Paul Valéry, Thomas Stearns Eliot).
Po roku 1918 nastąpiły rewolucyjne zmiany w kształtowaniu się tendencji w prozie europejskiej. Przykładem tego może być twórczość André Gidea (1869-1951 r.), który w swoich utworach, np. Lochy Watykanu, Fałszerze, ostro krytykował tradycyjne normy etyczne, hamujące rozwój i ograniczające swobodę jednostki.
Marcel Proust (1871-1922 r.), autor przełomowego w dziejach literatury europejskiej cyklu powieściowego, zatytułowanego W poszukiwaniu straconego czasu, poddaje wszystkie wydarzenia i działania bohaterów przenikliwej analizie psychologicznej.
Prozę niemiecką reprezentował w okresie międzywojennym Tomasz Mann (1875-1955), autor sagi rodzinnej Buddenbrookowie oraz Czarodziejskiej Góry (1924 r.). Głównym tematem jego twórczości było ukazywanie konfliktu między sztuką a życiem.
W języku niemieckim pisał swoje powieści i opowiadania Austriak żydowskiego pochodzenia, Franz Kafka (18831924 r.). Jego najbardziej znane utwory to Proces i Zamek, w których podjęty został problem beznadziejności egzystencji samotnego człowieka.
Jeśli chodzi o literaturę anglo-amerykańską, nie można nie wspomnieć o prozie Ernesta Hemingwaya (1899-1961 r.). W wybitnych powieściach tego autora, pt. Komu bije dzwon oraz Pożegnanie z bronią, bohaterowie realizują model życia twardego i heroicznego. Hemingway był twórcą nowego stylu pisarskiego, który charakteryzował się prostotą, lapidarnością wypowiedzi oraz stosowaniem potocznego słownictwa.
W USA oprócz Hemingwaya tworzył William Faulkner (1897-1962 r.), autor Sartoris, Absalomie, Absalomie, Dzikich palm. Uprawiał on prozę spod znaku Prousta i Dostojewskiego.
W Anglii najbardziej znanym pisarzem, który wywarł ogromny wpływ na prozę europejską Dwudziestolecia Międzywojennego, był James Joyce. Najsłynniejszym utworem irlandzkiego autora był Ulisses, powieść z kluczem, której podstawową metodą formalną okazał się monolog wewnętrzny (technika strumienia świadomości).
Zmiany zachodzące w literaturze i sztuce europejskiej w omawianym okresie sprowokowały młodą inteligencję polską oraz środowiska twórcze do kreowania nowatorskich programów i manifestów literackich. Nastąpiły intensywne poszukiwania nowych form wyrazu artystycznego zarówno w zakresie prozy, jak i poezji.
Na epokę międzywojenną przypada ostatni etap twórczości Stefana Żeromskiego (1864-1925 r.). Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości, Żeromski starał się ukazać w swoich utworach problemy związane z tworzeniem się wolnego państwa polskiego. W powieści pt. Przedwiośnie z 1924 roku wyraził on marzenia i oczekiwania Polaków dotyczące kształtowania się nowego organizmu społecznego i państwowego. Przedwiośnie to powieść polityczna, która powstała z ideowej inspiracji i głębokiego zaangażowania pisarza w sprawy kraju. Rozczarowany rzeczywistością autor w powyższym utworze ostro krytykuje rządzących i ich bezkompromisową walkę o władzę.
Obok Żeromskiego powieść polityczną uprawiali tacy polscy pisarze, jak: Juliusz Kaden-Bandrowski (1885-1944 r.), Andrzej Strug (1871-1937 r.) oraz Zofia Nałkowska (1884-1954 r.). Andrzej Strug, którego pasjonowały mechanizmy psychologiczne rządzące zachowaniem człowieka w sytuacjach granicznych, w obliczu zagrożenia, wojnę uczynił tematem wielu swoich utworów. Są to między innymi Odznaka za wierną służbę (1921 r.) oraz Mogiła nieznanego żołnierza (1922 r.).
Ważną pozycję w prozie politycznej zajmuje powieść Kadena-Bandrowskiego, pt. Generał Barcz z 1923 r., opisująca mechanizmy walki o władzę w odradzającej się Polsce.
Zofia Nałkowska podjęła w swojej powieści zatytułowanej Romans Teresy Hennert tematykę dotyczącą funkcjonowania określonych środowisk społecznych. Romans... to powieść wielowątkowa, polifoniczna, a tym samym wielointerpretacyjna, która zapoczątkowała cykl utworów zaliczanych do tzw. prozy realizmu psychologicznego. Najwybitniejszym osiągnięciem literackim Nałkowskiej była jednak Granica, wydana w 1935 r. W dziele tym losy głównych bohaterów układają się według schematu krzywdy klasowej, a osobista klęska głównego bohatera, Zenona Ziembiewicza, zbiega się z załamaniem jego kariery politycznej. Twórczość Nałkowskiej ze względu na niezaprzeczalny artyzm i psychologizm porównywana była wielokrotnie z dokonaniami takich pisarzy, jak Marcel Proust, André Malraux i Francois Mauriac.
Istotną rolę w kształtowaniu się polskiej prozy międzywojennej odegrała również twórczość Marii Dąbrowskiej. Najwybitniejsze dzieło pisarki to powieść zaliczana do gatunku sag rodzinnych, nosząca tytuł Noce i dnie. Dąbrowska ukazuje w niej proces stopniowych przeobrażeń społecznych szlachty od powstania styczniowego (1863 r.) do wybuchu I wojny światowej (1914 r.). Zmiana stosunków społecznych i warunków egzystencji prowadzi do przeobrażeń psychiki ludzkiej, do tworzenia się nowych postaw życiowych.
Pisząc o prozie Dwudziestolecia Międzywojennego w Polsce należy wymienić jeszcze innych twórców, mniej znanych lub zapomnianych. Należą do nich Wacław Berent, Ewa Szelburg-Zarembina, Emil Zegadłowicz, Bruno Jasieński i inni.
Polscy autorzy Dwudziestolecia, których dokonania literackie cechuje oryginalność i nowatorstwo to Bruno Schulz (1933 r. - Sklepy cynamonowe, 1937 r.- tom nowel Sanatorium pod Klepsydrą), Jarosław Iwaszkiewicz (opowiadania Panny z Wilka, Brzezina) i Witold Gombrowicz, którego Ferdydurke to najsłynniejsza powieść polska XX wieku. Jest to utwór niejednorodny i trudny do opisania. Można go umiejscowić w nurcie awangardowym polskiej literatury, zarówno ze względu na treść, ale przede wszystkim na formę dzieła. Narrator bowiem - jeśli istnieje jakiś jeden narrator - prowadzi nieustanną grę z czytelnikiem.
Osobny rozdział w literaturze Dwudziestolecia stanowi twórczość Stanisława Ignacego Witkiewicza, zwanego krótko Witkacym. W omawianym okresie historycznoliterackim wydał on dwie znaczące powieści o zabarwieniu katastroficznym: Pożegnanie jesieni (1927 r.) oraz Nienasycenie (1930 r.). Styl tych powieści, ich konstrukcja, stopień kreacji artystycznej, jak również dominująca tonacja i zestaw tematów są świadectwem rewolucyjnego nowatorstwa Witkacego. Artysta ugruntowaną pozycję w obrębie literatury polskiej, nie tylko okresu Dwudziestolecia, zawdzięcza zarówno powieściopisarstwu, jak i dramaturgii. Witkiewicz, autor około trzydziestu utworów scenicznych, uznawany jest za prekursora teatru absurdu; jego dramaty oparte zostały na chwytach wziętych z groteski, a bohaterom nadany został wymiar karykaturalny. Akcja sztuk zaprzecza wszelkim zasadom logicznego prawdopodobieństwa; utwory artysty mieszczą się w poetyce nadrealizmu. Najistotniejszym problemem filozoficznym, podejmowanym w twórczości Witkacego jest zagadnienie sensu istnienia oraz stosunku człowieka do świata. Najbardziej znane dramaty artysty to: Szewcy, W małym dworku, Kurka wodna, Szalona lokomotywa. Dramaturgia Witkacego stanowi jedno z najbardziej rewolucyjnych - estetycznie i literacko - zjawisk epoki Dwudziestolecia nie tylko w Polsce, ale także w Europie.
Całkowicie odmienny od witkiewiczowskiego rodzaj dramatu uprawiał Jerzy Szaniawski. Komponował on swoje utwory według ustalonego schematu: najpierw przedstawiał świat rzeczywisty, a następnie bogaty świat wyobraźni i marzeń. Dramaty Szaniawskiego spokrewnione są z tradycją teatru Ibsena, a także Czechowa, w którym tendencje dramatu symbolicznego ścierają się z tradycją teatru psychologicznego. Najsłynniejsze utwory Szaniawskiego, powstałe w okresie międzywojennym, to Żeglarz, Adwokat i róże oraz Most.
Powrót
Powrót
PRZEDMIOTY
Analiza wierszy
Antyk
Barok
Biografie
Biologia
Charakterystyki
Chemia
EGZAMIN GIMNAZJALNY
EGZAMIN MATURALNY
EGZAMIN ÓSMOKLASISTY
EGZAMINY ZAWODOWE
Ekologia
Ekonomia
Filozofia
Fizyka
Geografia
Historia
Informatyka
Język angielski
Język niemiecki
Język polski
Język rosyjski
Języki obce
Marketing
Matematyka
MATURA 2023
Mechanika
Motywy literackie
Młoda Polska
NEWSY
Oświecenie
Pozytywizm
Prawo
Przedsiębiorczość
Religia
Renesans
Romantyzm
Średniowiecze
Streszczenia
WOS
Współczesność
XX lecie