Stanislaw Wokulski to glówny bohater "Lalki" Boleslawa Prusa. "Lalka", wielkie wydarzenie w dziejach polskiej powiesci, powstala w latach 1877-79 i byla drukowana w odcinkach w "Kurierze codziennym". Utwór posiada trzy warstwy kompozycyjno - tematyczne, które skladaja sie na jego znakomitosc. Jest to powiesc o polskim spoleczenstwie XIX wieku, wspanialy pomnik wzniesiony XIX - wiecznej Warszawie, ukazujacy jej wielkosc i piekno, małosc i brzydotę, a takze historia nieszczesliwej milosci Stanislawa Wokulskiego, bogatego kupca galanteryjnego, do zubozalej arystokratki Izabeli Leckiej.
Glówny bohater "Lalki" jest najbardziej reprezentatywnym przedstawicielem "straconego pokolenia", zyjacego w okresie, który wedlug slów samego autora "zaczal sie poezja, a skonczyl nauka (...) zaczal rycerskoscia, a skonczyl geszefciarstwem, gonitwa za pieniedzmi". Stanislaw Wokulski to kupiec galanteryjny, wlasciciel dwóch sklepów, który swa wysoka pozycje zawdzieczal pracy. Gleboko wierzyl w nauke, która odegrala w jego zyciu bardzo wazna rolę. Jego pragnienie wiedzy objawilo sie juz wtedy, gdy byl subiektem w winiarni Hopfera - "...w dzien sluzyl gościom przy bufecie i prowadzil rachunki, a w nocy uczyl sie...". w tym czasie ojciec jego toczyl proces o majatek po dziadku Stacha i krytykowal syna za to, iz wydaje pieniadze na podreczniki. Tlumaczyl mu, ze nauka nic mu nie da, poniewaz o pozycji znaczeniu czlowieka w swiecie decyduje nie wiedza, lecz majatek ziemski.
Dzieki intensywnemu samoksztalceniu i inteligencji, oraz przyjazni ze studentami Akademii Medycznej i Szkoly Sztuk Pieknych, Wokulski porzucil prace w winiarni i rozpoczal nauke w Szkole Glównej. Dzialal w konspiracji, a w roku 1863 wzial udzial w powstaniu styczniowym. Aresztowany i zeslany na Syberie, znalazl sie pod Irkuckiem. Tam uczyl sie nadal, cieszac sie szacunkiem wsród towarzystw naukowych, od których otrzymywal dyplomy i pochwaly. Powrócil do Polski w 1870 roku, z opinia uczonego.
Mlodosc Wokulskiego przypadla na epoke romantyzmu. Wtedy wlasnie uksztaltowaly sie jego idealy i swiatopoglad. Cale jego pózniejsze zycie zdawalo sie jednak potwierdzac teze, iz byl to romantyk zablakany w epoce pozytywizmu. Po powrocie z zeslania rozpoczal prace w sklepie prowadzonym przez Malgorzate, wdowę po Janie Minclu, z która wkrótce sie ozenil. Po smierci zony, przejal sklep, jednak ludzie zarzucali mu, iz zyje kosztem pracy trzech pokolen Minclów. Wtedy Wokulski powrócil do nauki i byc moze zostalby przyrodnikiem, gdyby w pól roku po smierci zony nie spotkal panny Izabeli. Od tej chwili motorem jego poczynań stala się nieodwzajemniona milosc do arystokratki. Aby zyskac jej wzgledy, pragnal pomnozyc swój majatek, aby stac sie godnym najwyzszej warstwy spolecznej.
Wokulski pnac sie do arystokracji i gromadzac pieniadze, porzucil swe szlachetne, romantyczne idealy walki o wolnosc. Jego starania i majatek wkrótce zostaly dostrzezone. Zaczal bywac w salonach wyzszych sfer, poznawac wazne osobistosci. Sam zdawal sobie sprawe z osiaganych sukcesów, ironizujac: "Z komórki przy sklepie do buduaru hrabiny, co za skok. Czy aby nie za predko awansuje?". Pieniadze i spoleczny awans nie byly jednak celem Wokulskiegom, mającym doprowadzic go do malzenstwa z Izabela. W oczach panny pozostawal on wciaz parweniuszem, bez herbu, dorobkiewiczem i kupcem, który odwazyl sie ja kochac. Upodabniajac sie do arystokratów, czul jednak pogarde dla samego siebie. Byl samotny, niezrozumiany i rozdarty wewnetrznie.
Uważam, iz mimo pozorów, które stwarzal Wokulski, wciaz pozostawal czlowiekiem czulym i wrazliwym na cudza krzywde. Realizujac pozytywistyczne hasla pracy u podstaw, myslal o obowiazkowej i slusznie wynagradzanej pracy, która pozwolilaby zwalczyc biede i ciemnote. Cenil wiedze, nauke , postęp, które mialy przyniesc oswiecenie spoleczne. Byl zwolennikiem postepu technicznego i zmian w strukturze spolecznej. Fascynowaly go utopijne badania profesora Geista. Swoim postepowaniem budzil szacunek wsród biedoty i zdumienie wsród arystokracji, dla której dzialalnosc dobroczynna byla jedynie sposobem na podniesienie wlasnego wizerunku, nie rzeczywista, bezinteresowna pomoca..
Ogarniety miloscia do Izabeli, Wokulski swoje bogactwo spozytkowywal na przyjemnosci i interesy, zwiazane z osoba ukochanej, czesto wiele na tym tracac. By zdobyc łaski panny, nabyl nie potrzebna mu kamienice Leckich, wspieral finansowo jej przyjaciól, badz hrabiego. Mimo tego Izabela wciaz traktowala go z pogarda, uwazajac za dorobkiewicza i glupca.
Stanislaw Wokulski zyl na przelomie dwóch epok: romantyzmu i pozytywizmu. W okresie rozkladu spoleczenstwa feudalnego, a przed wykrystalizowaniem sie spoleczenstwa kapitalistycznego, który zaczal sie poezją i poswieceniem dla ojczyzny, a skonczyl praca, gonitwę za pieniedzmi i bogaceniem się. W Wokulskim spotkalo sie dwóch ludzi: romantyk sprzed 1863 roku, niezrozumiany przez otoczenie, nieszczesliwie zakochany, wybitny indywidualista, wrazliwy, poswiecajacy sie dla idealów; oraz pozytywista, wierzacy w nauke i postep, praktyczny realista, zapalony spolecznik, majacy recepte na wykorzenienie nedzy i biedy, energiczny, przedsiebiorczy handlowiec, dajacy pracę wielu ludziom. To wewnetrzne rozdarcie przyczynilo sie do narastania zyciowych dramatów i ciaglego konfliktu z otoczeniem. Najwazniejsza przyczyna kleski Wokulskiego stala sie, wielka, nieszczesliwa, romantyczna milosc do panny Izabeli, która przemienila Stacha z czlowieka rozsadnego i krytycznego w zakochanego do szalenstwa romantyka. Dla zdobycia milosci kobiety Wokulski porzucil swe pozytywistyczne idealy, toteż sprzedal sklep, przestal wierzyc w pracę. Poza uczuciem do Leckiej nie potrafil znalezc sobie innego celu w zyciu, byl zmeczony, zniechecony i rozgoryczony. Po nieudanej próbie samobójstwa, ktorego przyczyna stala sie milosc, Wokulski ostatecznie wycofal sie z zycia, zniknal w niewyjasniony sposób. Jak typowy bohater romantyczny pozostawil po sobie tylko atmosferę tajemniczosci i niejasnosci. Nie wiadomo bylo, czy zginal, czy moze udal sie do Paryza i oddal pracy naukowej, wyjezdzajac z kraju, w którym wszystko go zawiodlo.
Stanislaw Wokulski to czlowiek z przelomu diametralnie róznych epok. Jego osobowosc, motywy dzialania, wartosci, którym holdowal trafnie ująl doktor Szuman, potwierdzajac przyczyny upadku bohatera: "Romantycy musza wyginac to darmo; dzisiejszy swiat nie dla nich (...). w zepsutym, zdegenerowanym spoleczenstwie, zmarnowaly sie zdolnosci i energia Stacha, ktory byl "wodzem bez armii", nieszczesliwym i niezrozumianym". Zginal "przywalony resztkami feudalizmu", calym systemem konwenansów i kanonów arystokracji, których usobieniem byla panna Izabela.
Wokulski reprezentuje "stracone pokolenie" .Byl juz doroslym czlowiekiem, gdy wybuchlo powstanie styczniowe i bral w nim udzial.
Pózniej przyjal inna postawe realisty, w jego biografii zmiescil sie kawalek romantyzmu i czastka pozytywizmu. Wedle przytoczonych argumentow, stwierdzam iz Wokulski jako bohater literacki posiada elementy kazdego z tych okresów.
