Gruczoły, których wydzieliny uchodzą do światła przewodu pokarmowego: ślinianki, wątroba, trzustka. Ślina zawiera a-amylazę – enzym hydrolizujący wiązania glikozydowe typu µ w cukrach. ŻOŁĄDEK Pepsyna – enzym proteolitycznym (rozkładający białka) – endopeptydaza; wydzielana w postaci proenzymu uaktywnianego w niskim pH. Podpuszczka – występuje tylko u młodych ssaków (pH 6 do 6,5); ścinanie białka mleka kazeiny w parakazeinę łączącą się z jonami wapnia i wytrącająca się z roztworu. Kwas solny – produkowany przez komórki okładzinowe. Skurcze perystaltyczne – mieszanie i przesuwanie treści pokarmowej. Śluz – rola ochronna. DWUNASTNICA Sok jelitowy – produkowany przez gruczoły dwunastnice i jelita cienkiego; zawiera enzymy trawienne i enterokinazę (uaktywnienie proteolitycznych enzymów trzustki). Sok trzustkowy – wytwarzany przez trzustkę; woda 98%, enzymy i związki jonowe. Żółć – produkowany przez wątrobę; woda 93%, substancje stałe (sole kwasów żółciowych , fosfolipidy i cholesterol); emulgowanie tłuszczów. ENZYMY TRZUSTKI: µ-amylazy – hydrolizują wiązania µ-glikozydowe w polisacharydach. Endoppeptazy (trypsyna, chymotrypsyna) wydzielane w formie nieczynnych proenzymów (trypsynogen i chymotrypsynogen) doprowadzają do rozpadu dużych cząsteczek białka na mniejsze. Egzopeptydazy (karboksypeptydaza, aminopeptydaza) wydzielane w formie nieczynnych proenzymów odczepiają od peptydów dwu- i trójpeptydy. Lipazy – wydzielane w postaci czynnej; hydrolizują wiązania estrowe. Emulgacja – rozpraszanie drobin tłuszczu przez kwasy żółciowe, które wykazują jednoczesne powinowactwo do wody i tłuszczów. Nukleazy – hydrolizują wiązania fosfo-diestrowe pomiędzy nukleotydami w kwasach nukleinowych. JELITO CIENKIE Wydzielanie soku jelitowego (3-6 litrów na dobę) – enzymy trawienne; ostateczny rozkład substancji pokarmowych. Rozkład przez enzymy proteolityczne dwu- i trójpeptydów na pojedyńcze aminokwasy. Disacharazy – hydroliza dwucukrowców do monosacharydów. Mleczko pokarmowe – końcowy produkt działania enzymów trawiennych. Zawiera wodną mieszaninę jednocukrów, kwasów tłuszczowych, aminokwasów i nukleotydów oraz substancji mineralnych. Wchłanianie monomerów do krwioobiegu (żyła wrotna oraz naczynia limfatyczne). Zwiększenie powierzchni wchłaniania – fałdy okrężne; kosmki jelitowe; mikrokosmki komórek nabłonka jednowarstwowego tworzące rąbek oskórkowy. Pory komórek nabłonkowych jelita cienkiego – dyfuzja „mniejszych” jonów (Na+) oraz przechodzenie wody. Wchłanianie przez komórki nabłonkowe produkty lipolizy są w nich ponownie składane w tłuszcze (resynteza). Zostają otoczone wraz z fosfolipidami i cholesterolem cienką warstwą białek (powstanie chylomikronów) i uwolnione do naczyń limfatycznych. „Większe” jony – dyfuzja wspomagana lub transport aktywny. Monosacharydy i aminokwasy – żyłą wrotną do wątroby. JELITO GRUBE Oddzielone od cienkiego zastawką krętniczo-kątniczą. Gruczoły jelita grubego – produkcja śluzu. Wchłanianie – jonów, witamin, aminokwasów wraz z wodą (resorpcja wody). TRAWIENIE U PRZEŻUWACZY 1. Przeżuwanie pokarmu w jamie gębowej. 2. Połknięcie do żwacza. 3. Mieszanie z treścią przedżołądka (symbionty). 4. Odłykanie i ponowne przeżuwanie, mieszanie ze śliną i połykanie. 5. Do czepca przechodzą cząstki bardziej rozdrobnione. 6. Księgi – zahamowanie trawienia; odciskanie treści: płynna do trawieńca; stała do czepca (funkcja filtracyjna). 7. Rozłożone polisacharydy (na kwasy tłuszczowe) wchłaniane w żwaczu i czepcu do krwi. WĄTROBA I JEJ FUNKCJE 1. Metabolizm węglowodanów. 2. Magazynowanie glikogenu (kondensacja cząsteczek glukozy – glikogeneza). 3. Równoważenie poziomu cukru we krwi. 4. Utlenianie kwasów tłuszczowych (b-oksydacja). 5. Zamiana nadwyżki cukrów na kwasy tłuszczowe lub tłuszcze. 6. Synteza fosfolipidów i cholesterolu. 7. Przeróbka cholesterolu na kwasy żółciowe. 8. Wyłapywanie ze krwi szkodliwych związków azotowych i poddawanie ich dezaminacji. 9. Synteza białek osocza krwi. 10. Produkcja żółci. 11. Usuwanie i neutralizowanie trucizn. 12. Magazynowanie witamin A, D, B12. 13. Granulocyty (występują w łącznotkankowym zrębie wątroby) wytwarzają heparynę (mukopolisacharyd) – przeciwdziałanie krzepnięciu krwi. 14. Główny generator ciepła. OŚRODEK GŁODU I SYTOŚCI Ośrodek pokarmowy (podwzgórze). Spadek poziomu cukru we krwi uaktywnia ośrodek głodu