Historia

Walka o granice po I wojnie swiatowej



Po zakończeniu I wojny światowej niepodległości Polski zagrażały Niemcy i ZSRR, które wcale nie skrywały swej wrogości do Polski. Szczególnie niebezpieczna była granica z Niemcami, która była pozbawiona przeszkód naturalnych, a Niemcy po przyznaniu im terenów prus wschodnich otaczały Polskę od zachodu i północy. Podczas gdy niemieccy posłowie w czerwcu 1919 roku podpisywali tzw. 'traktat wersalski' już wówczas myśleli o jego rewizji i odzyskaniu byłego zaboru pruskiego. Wkrótce się tak stało. W roku 1920, w okresie wojny polsko – radzieckiej i osłabienia naszego kraju, w Niemczech domagano się przyłączenia do Rzeszy Pomorza, Śląska i Poznania. Niemcy stosowali brutalną i bardzo konsekwentna politykę germanizacyjną, prowadzoną szczególnie intensywnie za czasów Bismarcka. Polityka ta spowodowała, że w niektórych rejonach Śląska, Pomorza i Warmii dominowała ludność niemiecka, a polska jedynie w Wielkopolsce. W roku 1918 Polacy zdecydowanie domagali się ponownego przyłączenia terenów zaboru pruskiego do odbudowującej się wówczas Polski. Jednak, gdy sprzymierzone państwa dyktował Niemcom warunki zawieszenia broni nie nakazały im wycofania wojsk z Wielkopolski, Pomorza i Śląska. Zaczęto wówczas myśleć o ewentualnych powstaniach. W Wielkopolsce bezpośrednim powodem wybuchu powstania był przejazd przez Poznań Ignacego Paderewskiego 26 grudnia 1918 roku. Polscy powstańcy pod dowództwem gen. Józefa Muśnickiego w krótkim czasie odnosili znaczne sukcesy. Na wyzwalanych ziemiach oficjalne dowództwo przejmowała Naczelna Rada Ludowa. Jednak o ostatecznej przynależności tych ziem do polski zadecydowała dopiero konferencja wersalska. W skomplikowanej sytuacji w końcu 1918 roku znalazła się Galicja Wschodnia, z głównym ośrodkiem we Lwowie, tam większość etniczną stanowili Polacy. Lwów był w tym czasie jednym z najbardziej prężnych ośrodków polskiej kultury. W lutym 1918 roku państwa centralne podpisały układ w Brześciu z Radą Centralną Ukraińską. Układ ten przyznawał Ukraińcom nie tylko Galicje Wschodnią z Lwowem, ale także Chełmszczyznę. Opierając się na tym traktacie stacjonująca na Ukrainie Centralna Rada ukraińska postanowiła zbrojnie zająć Galicję Wschodnią i uniemożliwić tym samym Polakom włączenie jej w skład państwa polskiego. W nocy 1 listopada oddziały ukraińskie opanowały Lwów i wiele innych możliwości położonych między Sanem a rzeką Zbrucz. Odpowiedz polskich mieszkańców Lwowa była spontaniczna i zdecydowana. Po ciężkich walkach wojska ukraińskie zostały z miasta wyparte. Jednak ich przewaga w pozostałych miastach Galicji była tak znaczna, że dopiero koncentracja - w początkach roku 1919 - regularnych wojsk polskich pozwoliła na skuteczne kontrnatarcie. Ukraina dodatkowo została zaatakowana przez armię Czerwoną, doprowadziło to do zawarcia z Polską sojuszu i we wrześniu 1919 roku została podpisana umowa Naddnieprzańska. W zamian za pomoc, którą Polska udzielić miała Ukrainie w walce z Armią Czerwoną, Ukraińcy zrzekli się swych pretensji do Lwowa i innych miast Galicji Wschodniej do rzeki Zbrucz, która stanowić miała przyszłą linię graniczną między obu państwami. Bolszewikom jednak nie spodobało się zajmowane przez Polskę terenów wykraczających za Linię Curzona. W odpowiedzi na czyny Polski Armia Czerwona zaczęła zajmować terytoria należące do Polski. ZSRR już w pierwszych miesiącach starć zajęła część Białorusi i Ukrainy, aż pod Kamieniec Podolski. W kilka następnych miesięcy Armia Czerwona zepchnęła polskie wojska na południowy zachód, tym samym docierając do Bugu i Narwi. W lipcu 1920 roku bolszewicy zajęli Wilno, Grodno, Białystok, a miesiąc póĽniej Łomżę i Ostrołękę. Wojska ZSRR coraz bardziej zaczęły zagrażać stolicy. Polacy jednak wygrywając Bitwę Warszawską, a póĽniej Bitwę nad Niemenem wyparli wojska bolszewickie, tym samym doprowadzając do pokoju i podpisania traktatu w Rydze. Walki z Ukraińcami i ZSRR spowodowały zaangażowanie tworzącej się dopiero armii polskie, moment ten wykorzystali Czesi w sporze o Śląsk Cieszyński. 23 stycznia 1919 roku zupełnie niespodziewanie wojska czeskie zaatakowały stacjonujące w powiatach: cieszyńskim, bielskim i frasztyckim polskie jednostki. Mimo bohaterskiej obrony Polacy zostali wyparci. Czesi wykorzystując swoją przewagę militarną zajęli także Spisz i Orawę. W związku z powyższym w spór wmieszała się także Rada Najwyższa (Rada Czterech). Uznając fakty dokonane, podjęła ona w lipcu 1920 roku arbitralną decyzję, zgodnie, z którą, wbrew zasadzie etnicznej, znaczna część Śląska Cieszyńskiego przypadła Czechom. Po zawarciu traktatu ryskiego z Rosją i zakończeniu plebiscytów na Warmii i Mazurach ukształtowały się granice Polski. Łączna powierzchnia państwa osiągnęła wówczas 388 tyś km2 (szóste miejsce w Europie). Na ogólna długość granic 5529km, na granicę z Niemcami przypadło - 1912km, z ZSSR - 1412km, Czechosłowacją - 984km, Litwą - 507km, Rumunią - 347km, Wolnym Miastem Gdańskiem - 121km, z Łotwą -106km, pozostałe - 140km – to granica morska. Powyższy stan granic utrzymał się do roku 1939. W tedy - 1 września - o godzinie 4 45 rano siły zbrojne Trzeciej Rzeszy zaatakowały Polskę. Pierwsze pociski spadły na placówkę Westerplatte, niemieckie jednostki zaatakowały Polskę z trzech stron: od północy, zachodu i południa. Polska ponosiła druzgocące klęski, a na domiar złego 17 września 1939 roku od wschodu zastaliśmy zaatakowani przez Rosję. Między 19 a 20 września doszło do dwóch wielkich bitew w pobliżu Tomaszowa Lubelskiego. Warszaw skapitulowała 28 września, padła twierdza Modlin, 2 paĽdziernika poddali się obrońcy Helu. Wojna została przegrana. Doszło do IV rozbioru Polski. 27 września, jeszcze w czasie trwania działań wojennych przybył do Moskwy minister spraw zagranicznych Rzeszy - Ribentrop. Już następnego dnia, 28 września podpisany został niemiecko - radziecki pakt o 'granicach i przyjaĽni', który wytyczał granicę niemiecko - radziecką, która przebiegał wzdłuż Pisy, Narwi, linii Ostrołęka - Treblinka, Bugu, linii Bełżec - Wisłok oraz rzeki San. Po stronie radzieckiej znalazła się Białostocczyzna oraz województwa: lwowski, stanisławowskie, tarnopolskie, wołyńskie, poleskie, nowogródzkie i wileńskie. Niemcy zagarnęły część województwa warszawskiego i lubelskiego.