Wiele postaci doby romantyzmu stało się dla Norwida inspiracją. Były dla jego twórczości symbolem, bohaterami utworów (Szopen, Bem). Tu postać związana jest z historią USA. John Brown - działacz społeczny, który walczył o zniesienie niewolnictwa murzynów. Niewolnictwo uderza w ludzką godność, wszystkich, jego obecność to hańba dla tych, którzy się go dopuszczają. Opanował arsenał wojenny, aby wymusić zniesienie niewolnictwa. Chciał go wysadzić, nie chciał się poddać. Został aresztowany i skazany na śmierć. To wydarzenie jest powodem napisania tego utworu. Wiersz ten napisany jest w formie listu. Jego postacią jest mewa, która ma szybko dotrzeć do Browna. Zastanawia się czy zastanie go ona jeszcze wśród żywych. Wykonanie owego wyroku byłoby zamachem na wolność ludzi w USA, zaprzeczeniem wolności i demokracji. Poeta wątpi czy Ameryka jest krajem wolnym. Walczyli o wolność Kościuszko i Waszyngton. Obawa przed tym jak może być ta mewa przyjęta, powitana. Egzekucja może spowodować agresję. Kamienie przeciw ludziom za zniesieniem niewolnictwa. Uderzenie w obrońców demokracji, wolności. Ludzie nie dojrzeli do nowości, do nowej wartości, zmian stąd agresja. Brown wobec śmierci jest heroiczny i nieugięty. Śmierć odizoluje go od brutalnego świata. Siła idei, której nosicielem jest Brown jest potężna, że ci, którzy wykonują wyrok nie są w stanie uwierzyć, ze przestanie ona istnieć. Po śmierci Browna zdesperowani murzyni będą walczyć w imię swej godności. Nasilenie cierpień i okrucieństwo, pogorszenie losów jednych i drugich. Po śmierci Browna może nastąpić nasilenie niewolnictwa, zanikanie swobód obywatelskich dla murzynów. Nastanie noc, ciemność społeczeństwa. Wiersz kończy puenta. Zanim w ludziach dojrzeje idea, przywódcy zginą. Potrzebny jest czas przygotowań, aż w końcu przyjdzie pokolenie, które ją zrealizuje. Idea trwa dopóki nie zostanie zrealizowana. Zanim przekonania doczekają się swych kreacji. Człowieka można zabić, ale jego pragnienia wolności zniszczyć się nie da. Pragnienie to jest bowiem niezbywalnym prawem każdego człowieka. Ludzie są równi, nie ma podziałów, nie namawia do okrucieństwa, człowiekowi należy się szacunek. Dbałość o człowieka, jednostki muszą przetrwać. Humanizm związany z głębokim szacunkiem dla człowieka, obrona ludzkiej godności i honoru ludzkiej istoty i tych, którzy zhańbieni są niewolnictwem. Ci którzy dopuszczają do istnienia niewolnictwa zaprzeczają tym swojej ludzkiej postaci. Ludzie powinni być sobie równi. Mieć takie same prawa i obowiązki. " Jedynie od ludzi dzielnych można oczekiwać ludzkiego zachowania się wobec pokonanego nieprzyjaciela, tchórze dowodzą swej odwagi okrucieństwem". Nie jest sztuką pokonanie człowieka, ale sztuką jest jego dobre traktowanie. Walka twarzą w twarz jest walką słuszną. Ludzie, którzy nie mają argumentów na swoje idee muszą odwoływać się do okrucieństwa. Tchórze chcą sami sobie udowodnić, że mają rację. Forma traktowania równego świadczy o traktującym. trzeba umieć oszczędzić wroga. Akcent ironii przybiera w "Do obywatela..." odcień bolesny. John Brown ginie w ojczyźnie Waszyngto-na, na ziemi o wyzwolenie której walczył kiedyś Kościuszko. Norwid występo-wał w obronie Murzynów jako humanista. Nie chciał nikomu przewodzić. Nie był wieszczem narodowym w obawie, że narazi życie ludzi, którzy się na ten naród składają. Jego największym pragnieniem było chronić osobę ludzką. Norwid nie śmiałby namawiać nikogo w swej poezji do powstań narodowych. Cenniejsza była dla niego wolność jednostki. Dlatego opiewał walkę rycerską, walkę wprost, jawną i odważną. Nigdy nie mógłby napisać "Konrada Wallenro-da", bo nie znosił podstępu, nie chwalił zemsty. Bohatera widzi Norwid w gene-rale Bemie, człowieku, który walczył w imię szeroko rozumianej wolności, wolności każdego człowieka. Norwid był przeciwnikiem patriotycznego fanatyzmu i patriotycznych frazesów. Fanatyzm ten uważał za odejście od człowieczeństwa. Nie mógł się pogodzić z tym, że zawsze mówimy "My Polacy", a nigdy "My ludzie".

prace autoryzowano lub edytowano: 12.08.2003 o: 19:09:10