Tytułowy bohater powieści Joseph'a Conrada "Lord Jim" od dziecka marzył o podróżach i przygodach. Jego ojciec - pastor, wpajał mu wartości moralne, które kształtowały charakter Jima. Jedną z tych zasad było poczucie honoru. Bohatera można więc porównać do średniowiecznego rycerza - np. Rolanda, który był honorowy do granic absurdu. Jednak Roland nie stracił swojego honoru aż do śmierci, zginął na skutek ciężkiej rany odniesionej w bitwie. Jim natomiast, w sytuacji zagrożenia swojego życia (myślał, że Patna utonie), zachował się jak tchórz - wbrew swoim zasadom czy obowiązkom opuścił pokład pozostawiając na nim pasażerów - pielgrzymów. Bohater był przekonany, że został stworzony do ryzykownych, bohaterskich czynów, co przypomina nieco teorię "nadczłowieka" stworzoną przez Rodiona Raskolnikowa ze "Zbrodni i kary" Dostojewskiego.
Obydwu postaciom przyświecały podobne cele - chęć uratowania ludzkich istnień, być może chęć bycia sławnym. Jednak ponieśli klęskę - Rodion, co prawda, dokonuje zbrodni, ale nie potrafi wykorzystać zdobytych środków, by osiągnąć swój cel. Jim, podobnie jak Gospodarz w "Weselu" Wyspiańskiego, przegapił moment, który mógł zaważyć na jego dalszych losach, dzięki któremu jego marzenie o byciu bohaterem ziściłoby się. Gospodarz zaś przeoczył dziejowy moment mogący zmienić losy kraju.
Tragizm sytuacji na Patnie można porównać do tragizmu Antygony. Zarówno ona, jak i Jim musieli wybrać pomiędzy: własnym obowiązkiem i własnym sumieniem (Antygona - pochowanie brata; Jim - pozostanie na statku) oraz ocaleniem życia. Dokonali odmiennych wyborów: Jim ocalił życie, a Antygona umierając odniosła moralne zwycięstwo.
Po swojej decyzji o opuszczeniu statku Lord Jim miał do końca życia ogromne wyrzuty sumienia podobnie, jak Jacek Soplica z "Pana Tadeusza" Mickiewicza po zabiciu Stolnika. Bohaterowie chcą odpokutować swoje winy. Jacek Soplica wstępuje do zakonu, przyjmuje poniżające imię Robak, przygotowuje powstanie. Jim nie ucieka, jak jego towarzysze, ale staje przed sądem i traci dyplom, co oznacza koniec jego kariery na morzu. Ksiądz Robak zostaje po śmierci zrehabilitowany, gdyż nie popełnia do końca żadnych błędów i uzyskuje przebaczenie. Jim daje się oszukać na Patusanie, ponownie zawodząc ludzi.
Po procesie bohater przeżywał wewnętrzne rozterki. Ilekroć znajdował pracę, zawsze zdarzało się, że był świadkiem rozmowy o Patnie. Wówczas odchodził nie mogąc sobie poradzić ze wspomnieniami. Eskapizm cechował także innego bohatera - Wertera z "Cierpień młodego Wertera" Goethe'go. Zawsze, kiedy jego życie zaczynało się komplikować, wyjeżdżał w inne miejsce. Ale powodem wyjazdów Wertera była raczej nieszczęśliwa miłość. Natomiast zachowanie Jima przyczyniło się do pewnej popularności - wszyscy też znali powody.
Kolejnego trudnego wyboru w swoim życiu bohater musiał dokonać na Patusanie, gdy naiwnie uwierzył piratom, którzy odjeżdżając zaatakowali Burgisów i zamordowali m.in. syna naczelnika plemienia - Dain'a Warris'a. Jim mógł uciec wraz z ukochaną kobietą lub wziąć winę na siebie, co zakończyłoby się dla niego śmiercią. Pomiędzy kobietą, a własnym sumieniem musiał wybrać także bohater "Ludzi bezdomnych" Żeromskiego - doktor Judym. Zarówno on, jak i Jim pozostawili kobiety samotne. Judym postanowił poświęcić się pomocy innym, a Jim wybrał śmierć.
Uczciwy i nadwrażliwy bohater musiał przeżyć konfrontację ze światem opartym na podłości i nieuczciwości. Podobny zawód przeżył "Kordian" Słowackiego. W czasie swych podróży przekonuje się m.in., że światem rządzi pieniądz - nawet miłość można kupić, świat nie jest taki, jakim ukazuje go poezja. Jednak Kordian poznając świat realny uczy się i dojrzewa, Jim za swoją naiwność płaci życiem.
prace autoryzowano lub edytowano: 15.10.2003 o: 00:24:41
