MATURA 2023

Mit o Prometeuszu. Wyjaśnienie pojęcia prometeizm.



MIT O PROMETEUSZU

Jedna z legend w mitologii Greckiej głosi że człowiek jest tworem jednego z tytanów - Prometeusza - który ulepił go z gliny pomieszanej ze łzami. Dusze zaś dał mu z ognia niebieskiego którego skradł z rydwanu słońca. Człowiek stworzony przez Prometeusza był nagi i bardzo słaby, nie potrafił się sam bronić . To co go odróżniało od innych to była jego postać, niepodobna do otaczających go stworzeń, był widocznym dziełem (obrazem) bogów. To czego mu tylko brakowało to siły bogów bez tego ludzie byli bezradni wobec sił przyrody, której jeszcze nie znali.

Prometeusz chcąc pomóc człowiekowi, ponownie zakradł się do spichlerza ognia niebieskiego i przyniósł na ziemie pierwszy płomień ognia. W gospodach ludzkich zapłonęły jasne ogniska które ogrzewał mieszkańców i odstraszały groźną zwierzynę. Jednak czyn jaki popełnił Prometeusz nie spodobał się Zeusowi. Kazał on, Hefajstosowi stworzyć kobietę cudownej urody, na wzór pięknej śmiertelnej bogini. Gdy już była gotowa, każdy z bogów obdarzył ją jakąś szczególną właściwością. I nazwano ja Pandorą - darem od bogów dla ludzi.

W posagu Pandora otrzymała glinianą puszkę, szczelnie zamkniętą, której zawartości nikt nie znał. I tak wyposażoną Pandorę posłaniec bogów Hermes, zaprowadził na ziemię pod chatę Prometeusza. Mądry Tytan wyszedł przed chatę i przyjrzawszy się niewiaście zwietrzył podstęp i odprawił nieznajomą i każdemu innemu kazał zrobić to samo. Lecz Prometeusz miał brata (wolno myślącego) o imieniu Epidemiusz. On jako jedyny nie wygnał Pandory ze swojego progu ale na dodatek ożenił się z nią. Niewiasta była bardzo ciekawa co znajduje się w bece którą jej powierzyli bogowie, ale przyszedł Prometeusz, wziął brata na stronę i przestrzegł go, żeby nie otwierał beczki ani żonie nie pozwalał jej otworzyć, "bo tam jakieś wielkie licho siedzi" - rzekł Prometeusz. Jednak Pandora przekonała swego męża do otwarcia puszki. Ledwo podnieśli wieko, wyleciały na świat wszystkie smutki, troski, nędzne choroby i jak kruki obsiadły biedną ludzkość.

Prometeusz chciał teraz podstępem za podstęp odpłacić. Zabił wołu, podzielił go na dwie części - mięso owinął skórą, a kości nakrył tłuszczem i powiedział do Zeusa którą ofiarę wybierzesz będzie ci składana przez ludzi. Zeus oczywiści wybrał tę część, która było obtoczona tłuszczem, myślą że tam jest najdelikatniejsze mięso. Szybko spostrzegł się że są tam tylko same kości. Jego wybór był nie odwracalny.

Zeus zemścił się okrutnie. Na jego rozkaz przypięto Prometeusza do skał Kaukazu. Co dzień przylatywał orzeł i wyjadał mu wątrobę która cały czas odrastała.

PROMETEIZM

Prometeizm jest to postawa indywidualnego buntu przeciwko Bogu i zgody na cierpienie za ideę i szczęście ludzi. Wyrasta ona z mitu o Prometeuszu, który skradł Zeusowi ogień i obdarzył nim ludzi, za co został skazany na wieczną mękę. Prometeizm stał się jedną z charakterystycznych cech bohatera romantycznego. Przykładem tej postawy jest Konrad z III części "Dziadów". Konrad jako wybitna indywidualność, poeta-geniusz o niemal nadludzkiej wrażliwości jest przede wszystkim żarliwym patriotą. W imieniu całego cierpiącego narodu samotnie podejmuje walkę z Bogiem. Jednak opętany przez Szatana Konrad dopuszcza się bluźnierstwa wobec Boga, grzeszy pychą i ponosi klęskę. Konrad - postawa prometejska, bo podobnie jak mityczny Prometeusz walczy z Bogiem o dobro ludzi, poświęca się i cierpi.