Powieść historyczna - odmiana powieści, której rozkwit nastąpił w wieku XIX. Jej istotą jest przedstawianie wydarzeń z dłuższej perspektywy czasowej. Powieść historyczną konstruuje się z określoną wizją własną autora, mającą wpływ na jej wymowę. -stała strefa napięcia między tym, co kreacyjne, a tym co historyczne, -autor korzysta ze źródeł historycznych - kronik, pamiętników, -narrator trzecioosobowy obserwujący wydarzenia lub pierwszoosobowy biorący w nich udział, Język powieści historycznej : -stylizacja archaiczna (wprowadzanie historycznych elementów językowych, u Sienkiewicza - gwara) w części kreacyjnej powieści, -zastosowanie czasów presens historicum oraz futurum historicum. "Potop" jest drugą częścią, utworem "Trylogii" Sienkiewicza, opublikowanym w latach 1884-86. "Ogniem i mieczem" (1883-84) ; "Pan Wołodyjowski" (1887-88). Tło historyczne. Osnową historyczną są wydarzenia z lat 1655-58. Autor ukazuje niezwykle trudną sytuację polityczną i militarną Polski. W 1655 Wielkie Księstwo Litewskie opanowane było przez ukraińskich Kozaków. W tym samym czasie Rzeczpospolita została najechane przez armię szwedzką. Celem najazdu było opanowanie ziem polskich, zyskanie pełnego panowania na Morzu Bałtyckim, rabunek dóbr. W związku ze zdradą magnatów i szlachty polskiej, wróg odniósł wiele sukcesów. Kroniki opisują dokonujące się rabunki i gwałty okupantów, tworzenie się licznych oddziałów partyzanckich (składających się również z ludności wiejskiej - pierwsza partyzantka w Europie). Jako punkt zwrotny potopu szwedzkiego ukazał Sienkiewicz obronę Jasnej Góry (aspekty nadprzyrodzone). Wynikiem tego wydarzenia była konfederacja tyszowiecka - wypowiedzenie posłuszeństwa Karolowi X przez hetmanów polskich, zawiązanie konfederacji w obronie ojczyzny. Król powraca do Polski z wygnania, nawołuje lud do walki. Była to próba I rozbioru Rzeczpospolitej, w której miały uczestniczyć Szwecja, Prusy i książę Siedmiogrodu, Rakoczy.