"Przedwiośnie" zostało ukończone we wrześniu 1924 r. i jeszcze pod koniec tego roku wydane. Tematyka powieści
Żeromskiego okazała się bardzo aktualna. Autor poruszał bowiem zagadnienia niezwykle istotne dla każdego obywatela
młodziutkiego, odrodzonego państwa. Snuł utopijne wizje dotyczące przyszłości Polski, ale nie szczędził krytyki
rządzącym, których poczynania dalekie były od ideału.
To właśnie czyni z dzieła Żeromskiego swego rodzaju powieść polityczną.
Jak już wspomniałam, tworzenie takiej literatury wynikało z ówczesnej sytuacji państwa. Odzyskanie niepodległości nie
przyniosło upragnionej stabilizacji. Wartość polskiego złotego wciąż ulegała wahaniom, trwały strajki, raz po raz
wybuchały manifestacje robotnicze. Zamiast uchwalać reformy w sejmie, prowadzono wyniszczające młode państwo
walki polityczne.
Podziały wewnątrz kraju stały się bardzo wyraźne. Taki rozwój sytuacji postawił przed całym narodem istotne pytania:
jaka jest ta świeżo odzyskana Polska? Jaka powinna być, i jaka będzie?
"Przedwiośnie" Żeromskiego jest właśnie próbą udzielenia na nie odpowiedzi.
Symbolem marzeń samego autora o nowej ojczyźnie staje się mit "szklanych domów".
To idealistyczna wizja Polski, utopijny obraz kraju, w którym wszyscy są sobie równi, żyją w dobrobycie. Dzięki
wynalazkowi inżyniera Baryki zaczęto budować domy ze szkła. Są czyste, jasne i wygodne, ogrzewane przepływem
ciepłej wody w zimie, a w upały podobnie chłodzone. Szybki postęp techniczny zaowocuje wkrótce rozwojem całego
kraju. Po zbudowaniu szklanych domów przyjdzie czas na kolejne dziedziny życia i gałęzie przemysłu. Nie minie wiele
czasu, a Polska stanie się krajem powszechnego dobrobytu i szczęścia.
Jednak dalsza część powieści to przekreślenie utopijnej wizji samego autora. Żeromski uświadamia sobie nierealność
koncepcji, rozprawia się z dawnymi marzeniami, zamyka własną drogę ideową i żegna stracone złudzenia.
Oto bowiem wyłania się prawdziwa (może nieco przejaskrawiona?) wizja Polski. Polski biednej, skłóconej, Polski chłopów
folwarcznych, bezrolnych komorników, powolnego i niezdecydowanego rządu, a nade wszystko żądnych rewolucji
komunistów.
Dokonując takiej syntezy rzeczywistości, Żeromski stara się uświadomić, a przede wszystkim ostrzec rodaków, obudzić
ich z obojętności, gnuśności i bezładu. Czytelnik wędruje wraz z głównym bohaterem, poznając różne środowiska
społeczne. Niestety, każde z nich prezentuje zachowania, które doprowadzić mogą do katastrofy.
Jedyną rozrywką szlachty jest zabawa, bezustanne jedzenie i picie. Zanika kulturotwórcza rola dworu polskiego, ambicje
polityczne i patriotyczne. Naród utracił swoją dawną elitę, która stała się jedynie gromadą bezużytecznych dla kraju
pasożytów. Również chłopi nie są warstwą mogącą oczyścić "krew narodu". Są bezwzględni, ciemni i prymitywni
(chorych i niedołężnych starców wyciąga się na mróz by szybciej zmarli). Taka jest bezlitosna "ekonomia życia".
A sfery rządzące? Przecież to od nich zależy los kraju. Sfery rządzące nadal śpią. Śpią i śnią o Polsce – trochę podobny
jest to sen do pierwotnej wizji Żeromskiego. Utopijny obraz państwa nowoczesnego, niepodległego, w którym
rozwiązane byłyby wszystkie najtrudniejsze wówczas problemy: biedy, mniejszości narodowych, ziemi dla chłopów,
oświaty dla ludu. Ma to być kraj, który nie będzie już "zepsuty przez najeźdźców, złupiony z dóbr fizycznych i
duchowych, pełen ciemnoty i lenistwa, brudu, barbarii i chamstwa". Rząd wie, jakiej Polski pragnie, ale nie jest w stanie
odpowiedzieć, w jaki sposób ów stan zostanie osiągnięty i kiedy…
I tu właśnie głos zabierają komuniści. Żeromski także w ich poglądach widzi duże niebezpieczeństwo. Komuniści "polscy"
chcą bowiem zniesienia granic politycznych. Dla nich nie liczy się młode państwo (Polska ma być przecież częścią
komunistycznej Europy). Istnieją bowiem jedynie granice klasowe, które także zostaną zlikwidowane przez wielką
rewolucję proletariacką. I tu nasuwa się pytanie: jak klasa robotnicza, przeżarta nędzą i chorobami, pozbawiona
dostępu do kultury może być odrodzicielką społeczeństwa?
Żeromski nie odpowiada jednoznacznie. Jest sceptyczny w stosunku do obu koncepcji–rządowej (zbyt powolnej, mało
konkretnej i skutecznej) oraz komunistycznej (wyniszczającej, brutalnej i krwawej, a przede wszystkim
antypatriotycznej).
Jakie są więc drogi, opcje, jak postępować, aby nogi nie zapadły się w błoto, by uchronić oczy przed deszczem i
śniegiem, przeczekać porę przedwiośnia, po której musi przyjść wiosna i lato…
Najważniejsze to nie ulegać żadnym doktrynom politycznym, kierować się polską racją stanu, dobrem wszystkich
Polaków, nie tylko wybranych grup społecznych.
To trudne, ale możliwe do zrealizowania.
- Home
- Język polski
- Sen o Polsce i sąd nad Polską w
Język polski
Sen o Polsce i sąd nad Polską w
- by redakcja UCZNIAK.COM
- PRACA: PRZED SPRAWDZENIEM
- DOSTĘP: DARMOWY
- CZYTANE: 3073 razy
PRZEDMIOTY
Analiza wierszy
Antyk
Barok
Biografie
Biologia
Charakterystyki
Chemia
EGZAMIN GIMNAZJALNY
EGZAMIN MATURALNY
EGZAMIN ÓSMOKLASISTY
EGZAMINY ZAWODOWE
Ekologia
Ekonomia
Filozofia
Fizyka
Geografia
Historia
Informatyka
Język angielski
Język niemiecki
Język polski
Język rosyjski
Języki obce
Marketing
Matematyka
MATURA 2023
Mechanika
Motywy literackie
Młoda Polska
NEWSY
Oświecenie
Pozytywizm
Prawo
Przedsiębiorczość
Religia
Renesans
Romantyzm
Średniowiecze
Streszczenia
WOS
Współczesność
XX lecie