Traktat ten został podpisany 7 lutego 1992 roku przez szefów rządów i państw członkowskich Wspólnot Europejskich. Traktat o Unii Europejskiej wszedł w życie l listopada 1993 roku, po zakończeniu procedury ratyfikacyjnej zgodnej z wymogami konstytucyjnymi poszczególnych państw (w Irlandii, Francji i Danii - po przeprowadzeniu referendum, w pozostałych państwach - po ratyfikacji przez zgromadzenia ustawodawcze) oraz po wyrażeniu zgody na jego ratyfikację przez Parlament Europejski (przy 226 głosach za, 63 przeciw i 31 wstrzymujących się). Oznacza to, że aż procent deputowanych do Parlamentu Europejskiego nie poparło go. Traktat ten powstał na konferencji międzyrządowej w Maastricht (Holandia) w grudniu 1991 roku. Jest drugą po Jednolitym Akcie Europejskim gruntowną reformą traktatów założycielskich Wspólnot Europejskich.
Ratyfikacja Traktatu o Unii Europejskiej spotkała się już na wstępie z oporem wśród narodów, które miały w głosowaniu bezpośrednim (referendum) wyrazic swoją wolę przystąpienia do Unii. Negatywne wypowiedzenie się Duńczyków w referendum przeciwko ratyfikacji Traktatu z Maastricht (50,7 procent głosów przeciw i 49,3 procent za), spowodowało konieczność przyjęcia przez Radę Europejską pewnych ustępstw na rzecz Danii. Ponadto w okresie poprzedzającym powtórne referendum Unia wyasygnowała dodatkowe środki na propagandę prounijną w Danii. W powtórnie przeprowadzonym referendum Duńczycy zaakceptowali traktat (56,8 procent głosów za i 43,2 procent przeciw).
Celem traktatu było stworzenie podstaw do przekształcenia Wspólnot Europejskich w Unię Europejską. W myśl tych uregulowań Europejska Wspólnota Gospodarcza zmieniła nazwę na Wspólnota Europejska, a Traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej zmienił nazwę na Traktat o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej. Najważniejszym dokonaniem traktatu z Maastricht było zawarcie w nim uregulowań dotyczących unii politycznej. Faktycznie nadało to nowy wymiar europejskiej polityce zagranicznej - po raz pierwszy państwa członkowskie Wspólnot zobowiązały się prawnie do prowadzenia Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.
Rozszerzono także zakres działania Wspólnot o nowe sektory: przemysł, sieci transeuropejskie, ochronę konsumenta, edukację, szkolenie zawodowe i młodzież, ochronę zdrowia i kulturę oraz uzupełnienie istniejących postanowień o nowe dyspozycje dotyczące polityki społecznej i współpracy w zakresie rozwoju oraz ochrony środowiska. a także współpracy w Zacieśniono także współpracę w zakresie polityki sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Wzmocniono prerogatywy Parlamentu Europejskiego miedzy innymi przez wprowadzenie procedury współdecydowania umożliwiającej mu zawetowanie decyzji Rady Unii Europejskiej oraz zwiększenie liczby przypadków, w których wymagana jest zgoda PE na podjęcie przez nią decyzji, umożliwienie PE udziału w mianowaniu członków Komisji Europejskiej oraz w zawieraniu umów międzynarodowych. Wprowadzono również obywatelstwo Unii Europejskiej, które stanowiło istotny krok w kierunku "upaństwowienia" Wspólnot.
Świadomość konieczności dalszego reformowania polityki europejskiej i realizacji Unii Europejskiej spowodowała zapis o możliwości jego rewizji w ramach kolejnej konferencji międzyrządowej - tyle oficjalna propaganda unijna. Faktycznie, umieszczoną w nim taką klauzulę ze względu na możliwość oporu ze strony społeczeństw państw, których rządy podpisały Traktat. Wobec braku spodziewanego sprzeciwu nastąpiły kolejne modyfikacje Traktatu z Maastricht, jako bardzo ogólnikowego i w rzeczywistości dającego duże możliwości samodzielnego podejmowania decyzji przez poszczególne państwa zwłaszcza w zakresie polityki wewnętrznej. Poza tym w większości państw Unii zapis ten faktycznie ograniczył gremium decyzyjne, które ratyfikowałoby taką umowę jedynie do rządów, lub parlamentów państw członkowskich. To z kolei umożliwia ratyfikację nawet najbardziej szkodliwych dla żywotnych interesów narodowych traktatów i umów.17 czerwca 1997 roku przyjęto Traktat amsterdamski, w znacznym stopniu modyfikujący poprzednie regulacje. Dalszym zmianom uległy one w ramach kolejnego traktatu, którego projekt, z uwagi na perspektywę rozszerzenia Unii Europejskiej o państwa Europy Środkowowschodniej, został przyjęty na szczycie w Nicei w grudniu 2000
