Chmury 1.Definicja : Chmura - widzialny zbiór mikroskopijnych ( o średnicy nie przekraczającej 100 mikrometrów ) kropelek wody i ( lub ) kryształków lodu unoszących się w powietrzu dzięki mikroturbulencji przeciwdziałającej ich grawitacyjnemu osiadaniu. 2.Powstawanie : Chmury powstają w wyniku kondensacji i w powietrzu pary wodnej; warunkiem tego procesu jest dostatecznie duża wilgotność względna powietrza i obecność tzw. jąder kondensacji ( mikroskopijnych stałych i ciekłych cząstek - aerozoli atmosferycznych ); zwiększenie wilgotności względnej następuje wskutek jego ochładzania się, głównie w wyniku adiabatycznego rozprężania podczas wznoszenia się mas powietrznych ku górze, a także w wyniku wypromieniowania ciepła, rzadziej w innych procesach; zawsze obecne w atmosferze jądra kondensacji powodują, że kondensacja może zachodzić już przy wilgotności względnej 70 % ( w przypadku ich nieobecności dopiero przy 400-800 % ). Większość chmur powstaje w troposferze, czasami również w stratosferze, najczęściej w warunkach frontów atmosferycznych. Wilgotność powietrza ( wilgotność bezwzględna ) - masa pary w jednostce powietrza. Wilgotność względna - wyrażony w % stosunek prężności aktualnej do prężności maksymalnej w tej samej temperaturze. Prężność pary wodnej - ciśnienie pary stanowiące część całkowitego ciśnienia atmosferycznego Poziom kondensacji - wysokość na której, pod wpływem spadku temperatury, skrapla się para wodna zawarta w atmosferze. Poziom zamarzania - wysokość na której już skroplona para zamarza. Unoszenie się chmur umożliwia prąd powietrza wstępujący ( przy prędkości jego ok. 4 cm /s utrzymują się na danym poziomie krople o wymiarach do 0,02 mm ) Zawartość wody w chmurach wynosi nie więcej niż 8g / metr sześcienny. 3. Podziały : Ze względu na skład na skład : - chmury jednorodne ( zbudowane w całości z kropel lub kryształków lodowych ) - chmury niejednorodne ( zbudowane jednocześnie z kropel i kryształków ) Z uwagi na sposób powstawania : - warstwowe - kłębiaste ( konwekcyjne ) - warstwowo - kłębiaste - orograficzne ( górskie ) - powstające na zboczach, lub w bliskim sąsiedztwie gór, które podtrzymują stałe wstępujące prądy powietrza wilgotnego, które to z kolei, osiągnąwszy odpowiednią wysokość ulega kondensacji. Chmury takie nie poruszają się razem z wiatrem, po stronie skierowanej ku wiatrowi następuje skroplenie, wytworzenie się ostrej granicy, po stronie zaś przeciwnej chmura ulatnia się, rozpływa w prądzie suchego powietrza. Gleby Polski Gleba jest zewnętrzną warstwą litosfery (rozdrobnionej i przekształconej) powstałą ze skały macierzystej, poddanej działaniu klimatu, wody, rzeźby organizmów żywych i człowieka w odpowiednio długim czasie. Podstawowe składniki gleby to: części mineralne (zwietrzelina) i części organiczne, a także powietrze i woda. W zależności od tego, który z wymienionych składników dominował w procesie glebotwórczym wykształcił się określony typ gleby. Proces glebotwórczy polega na stopniowej zmianie zwietrzeliny w glebę. Objawem tego procesu jest wytwarzanie poziomów glebowych, które różnią się miedzy sobą barwą, ilością próchnicy, wielkością cząstek mineralnych i strukturą. Gleby w Polsce dzielimy na: 1. Gleby początkowego stadium rozwoju - nie mają wykształconego profilu glebowego. Występują głównie w górach i na terenach rekultywowanych, np. na piaskach wydmowych. 2. Gleby bielicowe - stanowią około 25% wszystkich ziem w Polsce. Podzielić można je na słabo, średnio i silnie zbielicowane. Gleba bielicowa ma kilkucentymetrową warstwę próchniczą, która przechodzi w poziom wymywania o zabarwieniu jasnoszarym. Zabarwienie to powstaje na skutek wymycia wodorotlenków żelaza, glinu, manganu i związków próchniczych do niżej leżącej warstwy wmywania. Gleby bielicowe wymagają intensywnego nawożenia i starannej uprawy. 3. Gleby brunatne - to gleby umiarkowane wilgotnych lasów iglastych i mieszanych. Stanowią ok. 52% ziemi w Polsce. Powstały w wyniku procesu brunatnienia. Proces ten polega na wietrzeniu minerałów glebowych, głównie glinokrzemianów, zawierających w swym składzie żelazo. Żelazo uwolnione w czasie wietrzenia osadza się na powierzchni cząstek glebowych, dając brunatne zabarwienie. Gleby brunatne są średnio urodzajne. Gleby płowe są odmianą gleb brunatnych, z silniej wymytymi związkami ilastymi i żelazistymi. 4. Czarnoziemy - (1%) Są to gleby o dużej warstwie próchniczej, powstały na terenach łąkowo - stepowych. Skałą macierzystą dla nich są lessy. Czarnoziemy występują głównie na wyżynie lubelskiej, w okolicach Sandomierza i Proszowic. są to najwyższej jakości gleby w Polsce. 5. Czarne ziemie - (2%) Gleby zbliżone do czarnoziemu, powstałe na terenach zabagnionych. Ich ciemne zabarwienie spowodowane jest dużą zawartością próchnicy. Największe obszary znajdują się na Kujawach, w Wielkopolsce, okolicach Wrocławia, Szamotuł i Grójca. 6. Gleby bagienne - (9%) Obejmują gleby torfowe i mułowo - torfowe. Powstają w wyniku gromadzenia się szczątków roślinności bagiennej w warunkach beztlenowych, spowodowanych silnym nawilgoceniem gruntu. Warunkiem urodzajności tych gleb, zwłaszcza torfowych, jest właściwa melioracja, i intensywne nawożenie. 7. Mady - (5%) występują w terenach nadzalewowych, w dolinach rzek. Powstają z osadów nanoszonych przez wylewające okresowo rzeki. Gleby te są tłuste i bardzo żyzne. 8. Rędziny -(1%) Gleby powstałe ze zwietrzenia skał wapiennych i gipsowych. Mają dużą zawartość wapnia. Występują głównie na wyżynach (lubelskiej, krakowsko-częstochowskiej, śląskiej) W Polsce przeważają gleby średniej jakości i gleby słabe. Zajmują one ponad połowę powierzchni kraju, szczególnie w części północnej i środkowej. Gleby te wymagają wzbogacania w obornik, kompost, nawozy sztuczne, wymagają wapnowania, a nierzadko - uregulowania stosunków wodnych. Skały i minerały. Skorupę ziemską tworzą skały, które składają się z minerałów. Minerały to naturalny składnik skorupy ziemskiej o stałym składzie chemicznym i stałych właściwościach fizycznych. Minerały, które mają duży udział w budowie skal, nazywa się minerałami skałotwórczymi. Najbardziej znane minerały skałotwórcze to: Kwarc, dolomit, kalcyt, minerały ilaste. Skład chemiczny i cechy budowy fizycznej minerału decydują w konsekwencji o jego odporności na niszczenie. Najtwardszym minerałem w dziesięciostopniowej skali Mohsa jest diament. Najmniejsza twardość ma talk. Skałą nazywamy skupienie jednorodnych lub różnorodnych minerałów w dużej masie. Ogólny podział skał. W zależności od sposobu powstawania, skały skorupy ziemskiej podzielono na: magmowe, osadowe, przeobrażone (metamorficzne). Skały magmowe. Magma jest stopem krzemianowym, w skład którego oprócz krzemionki wchodzą: żelazo, magnez, wapń, sód oraz substancje lotne, np. chlor, dwutlenek węgla oraz przegrane roztwory wodne. Skały magmowe powstają wskutek jej zastygania. W zależności od warunków, w jakich następowało krzepniecie magmy, dzieli się je na: wylewne - zastygle na powierzchni Ziemi, np. bazalt, pumeks głębinowe - zastygle w Ziemi, jak granit czy sjenit. Skały magmowe, w zależności od składu chemicznego, dzielimy na kwaśne, zasadowe i obojętne. Skały osadowe. Powstają przede wszystkim wskutek procesów wietrzenia. Wywołuje ono najczęściej rozluźnienie spoistości skał i ich rozdrobnienie. Owe cząstki łatwo ulęgają procesom transportu i akumulacji. Rodzaj i pochodzenie cząstek mineralnych, a także środowisko, w którym się osądzają, powoduje, ze skały te dzieli się na: okruchowe - powstałe z rozdrobnionych szczątków dawnych skał, luźno nagromadzonych (piaski, żwiry) lub spojonych lepiszczem (piaskowce, zlepieńce) pochodzenia organicznego - utworzone z organizmów roślinnych i zwierzęcych: • skały pochodzenia roślinnego są produktem zwęglenia roślin bez dostępu tlenu, tworzą się na lądach, np. torf, węgiel brunatny i kamienny. • skały pochodzenia zwierzęcego to wapienie, które powstają z wapiennych szkieletów zwierząt tworzących osady na dnie morskim; pochodzenia chemicznego - powstają poprzez wytracanie się związków w rezultacie parowania zbiornika morskiego, rozpuszczanie przez wodę produktów wietrzenia i osadzanie ich na dnie w postaci osadów; są to np. sól kamienna, gipsy itp. Skały metamorficzne. Tworzą się ze skał magmowych i osadowych, pod wpływem działania wysokiej temperatury, ciśnienia i procesów chemicznych. Przeobrażeniu może ulegać budowa wewnętrzna, skład chemiczny lub skład mineralny. Skały metamorficzne powstają głównie: • w strefie kontaktu skał z magmą , np. magma wdzierająca się w skorupę ziemska powoduje przeobrażenie wapieni w marmur, a węgla kamiennego w grafit; • w wyniku ruchów skorupy ziemskiej, które powodują przemieszczanie się skał osadowych lub magmowych w głębsze warstwy litosfery, gdzie poddawane są one oddziaływaniu wysokich ciśnień i temperatur. 1. Podział rzek: a) stałe - płyną przez cały rok np. Nil, Amazonka, Wisła b) okresowe - płyną regularnie np. w porze deszczowej np. Tarin c) epizodyczne - płyną w nieregularnych odstępach czasu, nawet co kilka, kilkanaście lat, ich doliny to wadisy( występują przeważnie na pustyniach) 2. Rodzaje ujść rzecznych: a) deltowe - wody rzeki odprowadzane dą do morza kilkoma ramionami np. delta Gangesu, Nilu, Nigru, Wołgi, Missisipi b) lejkowate( lejkowe) - rzeka odpływa do morza 1 korytem np. Sekwana, Amazonka, La Plata, Kongo 3. największe rzeki świata: a) najdłuższe - Nil 6671 km - Amazonka 6437 km - Jangcy 6300 km - Missisipi 5991 km - La Plata 4876 km b) według powierzchni dorzecza - Amazonka 7,2 mln km2 - Kongo 3,8 mln km2 - Missisipi 3,3 mln km2 - La Plata 3,1 mln km2 - Nil 2,9 mln km2 c) według średniego przepływu rocznego - Amazonka 120 tys m3/s - Kongo 42 tys m3/s - Jangcy 35 tys m3/s - La Plata 20 tys m3/s 4. Znaczenie rzek a) wpływają na rozwój gospodarki b) są źródłem wody pitnej dla ludzi i zwierząt c) nawadniają glebę d) są środkiem transportu e) mogą być źródłem energii Era rozwoju świata zwierząt Okres Wiek (mln. lat) Główne grupy zwierząt Główne grupy roślin Era rozwoju świata roślin kenozoiczna (Kenozoik) Czwrtorzęd Trzeciorzęd 0 - 1,5 1,5 - 65 ssaki, ptaki ssaki, ptaki okrytonasienne okrytonasienne kenofityczna kenofityczna mezozoiczna (Mezozoik) Kreda Jura Trias 65 - 135 135 - 190 190 - 225 ssaki, ptaki, gady gady gady okryto/nagonasienne nagonasienne nagonasienne keno/mezofityczna mezofityczna mezofityczna paleozoiczna (Paleozoik) Perm Karbon Dewon Sylur Ordowik Kambr 225 - 280 280 - 350 350 - 395 395 - 430 430 - 500 500 - 570 gady, płazy płazy ryby ryby ryby, bęzkręgowce bezkręgowce nagonasienne, papr. paprotniki paprotniki paprotniki, glony glony glony paleofityczna paleofityczna paleofityczna paleo/eofityczna eofityczna eofityczna Prekambr - 570 - 3500 bezkręgowce glony eofityczna Ps. ta ostatnia część była w formie tabelki ale nie dało ię jej tu skopiować - mimo wszystko zostawiam to.. bo może ktoś sobie to poukłada.