Nazwa oficjalna: Nowa Zelandia Nazwa zwyczajowa: Nowa Zelandia Polska nazwa mieszkańców: Nowozelandczyk, Nowozelandka, Nowozelandczycy Obszar lądu: 270 534 km2 Liczba wysp: 2 główne i kilkaset małych Stolica: Wellington na Wyspie Północnej Ludność: 3 862 tys. Przyrost naturalny: 0,9% Języki: angielski, maoryjski Waluta: dolar nowozelandzki PNB ogólnie: $60 060 mln PNB na 1 mieszkańca: $16 866 Niezależność od: 1947 r. Domena internetowa: .nz Numer kierunkowy: +64 Czas lokalny: dwie strefy GMT+12 (5:33:58) Geografia Nowa Zelandia to państwo wyspiarskie położone w południowo-zachodniej części Oceanu Spokojnego, 1600 km na południowy wschód od Australii. Obejmuje 2 wyspy: Południową (150,5 tys. km2) i Północną (114,7 tys. km2), rozdzielone Cieśniną Cooka, oraz szereg małych (m.in.: Stewart, Kermadec, Chatham, Camplell). Do Nowej Zelandii należą także trzy małe zamorskie terytoria w Oceanii: Tokelau, Niue, Wyspy Cooka. Powierzchnia wysp jest mocno zróżnicowana. Na Wyspie Południowej znajdują się Alpy Południowe, z najwyższym szczytem - Górą Cooka (3764 m n.p.m.) i największym lodowcem Tasmana o długości ok. 29 km. Na Wyspie Północnej istnieje szereg pasm górskich ciągnących się równolegle do równin u wybrzeży. W centralnej części wyspy mieści się kilka stożków wulkanicznych (3 czynne), gejzery i wiele gorących źródeł. Naturalną szatą roślinną kraju są wiecznie zielone lasy podzwrotnikowe pokrywające większą część powierzchni kraju. 9/10 gatunków ma charakter endemiczny, np. sosna kauri, buk południowy. Ze zwierząt występują: 2 gatunki nietoperzy, ok. 30 gatunków gadów, w tym endemiczny tuatara (hatteria), ptaki nielotne: kiwi i kakapo oraz papuga kea, żyjąca w pokrytych śniegiem Alpach Południowych, brak natomiast ssaków. Duże zagrożenie dla gatunków endemicznych stanowią zwierzęta sprowadzone przez osadników, m.in.: koty, psy, szczury, króliki. Klimat podzwrotnikowy, morski, z opadami równomiernie rozmieszczonymi w ciągu całego roku. Średnia temperatura powietrza i średnie opady dla stolicy kraju wynoszą: w styczniu 16°C i 74 mm, w lipcu 8°C i 130 mm. Ustrój polityczny Ustrój Nowej Zelandii jest przykładem monarchii konstytucyjnej, gdzie głową państwa jest królowa brytyjska Elżbieta II. Reprezentuje ją Gubernator Generalny, mianowany na pięcioletnią kadencję, jego rola ogranicza się jednak wyłącznie do funkcji reprezentacyjnych. Właściwe rządy sprawuje rząd, którego premierem jest lider największego ugrupowania w parlamencie (obecnie pani Helen Clark). Władzę ustawodawczą stanowi jednoizbowy parlament - Izba Reprezentantów. Zasiada w nim 120 deputowanych wybieranych na trzyletnią kadencję. Wybory odbywają się na podstawie ordynacji proporcjonalnej, z zachowaniem tzw. listy krajowej. Szczególne prawa wyborcze mają rdzenni mieszkańcy Nowej Zelandii - maorysi. Mogą oni głosować razem z innymi obywatelami w dniu głosowania powszechnego, lub też oddać swe głosy w osobnych wyborach - tylko dla maorysów. W obecnej kadencji parlamentu 60 mandatów zostało obsadzonych w wyborach powszechnych, 5 w wyborach maoryskich, a 55 rozdzielono z listy krajowej. Gospodarka Gospodarka Nowej Zelandii należy do najbardziej zróżnicowanych ze wszystkich państw Oceanii. Jej podstawą jest hodowla owiec i bydła oraz uprawa zbóż, warzyw i owoców. Duże znaczenie ma rybołówstwo i leśnictwo (NZ to jeden z większych eksporterów drewna miękkiego oraz miazgi i tarcicy na świecie). Najważniejszymi gałęziami produkcji są: przemysł spożywczy, maszynowy, metalowy, środków transportu, chemiczny, drzewny, papierniczy, włókienniczy. Państwo posiada również własny przemysł wydobywczy - z surowców naturalnych występują tu węgiel kamienny i gaz ziemny. Przy 32 proc. udziale eksportu w dochodach budżetu państwa, największymi atutami Nowej Zelandii w handlu zagranicznym są: mięso i przetwory mięsne, produkty mleczne oraz produkty gospodarki leśnej. Importowane są przede wszystkim maszyny i elektronika, samochody i ropa naftowa. Głównymi partnerami handlowymi Nowej Zelandii są: Australia, Japonia, Wielka Brytania i USA. Historia Według źródeł archeologicznych, Nowa Zelandia została po raz pierwszy zasiedlona około roku 1300 przez plemiona polinezyjskie. Według ludowych przekazów, wyspy odkrył sławny w swoim czasie podróżnik Kupe. Nazwał je Aotearoa, co oznacza Kraj Długich Białych Chmur. Pierwszym Europejczykiem, który dotarł do Nowej Zelandii był holenderski żeglarz Abel Tasman. To on w 1642 r. nadał jej obecną nazwę, na cześć jednej z prowincji w Holandii. W 1769 r. w Nowej Zelandii wylądował kapitan James Cook i ogłosił włączenie jej do Imperium Brytyjskiego. W ciągu kilku następnych dziesięcioleci na wybrzeżach obu wysp powstały pierwsze osady wielorybników, stając się zaczątkami dzisiejszych głównych miast. W lutym 1840 r. angielski kapitan William Hobson i 45 wodzów plemion maoryskich podpisało tzw. Traktat Waitangi. Gwarantował on zwierzchnictwo Wielkiej Brytanii nad Nową Zelandią, a rdzennej ludności zachowanie praw do jej ziem i zasobów. 6 lutego jest od tej pory uznawany za dzień powstania państwa nowozelandzkiego i obchodzony jako święto narodowe. Gwarancja nietykalności maorysów nie obowiązywała jednak długo - już w latach sześćdziesiątych XIX w. rozpoczęły się konfiskaty ziem na użytek białych osadników. Jawne łamanie przez stronę brytyjską postanowień umowy z 1840, wywołało ostre wystąpienia antybrytyjskie. Tzw. wojny maoryskie (1840-1848, 1860-1872) doprowadziły do wyniszczenia przeważającej części rdzennej ludności. W latach I wojny światowej, walcząc po stronie Ententy, Nowa Zelandia zajęła większą część kolonii niemieckich w Oceanii (m.in. Samoa Zachodnie, które było jej mandatem powierniczym do 1962, kiedy uzyskało niepodległość). W 1931 Wielka Brytania przyznała Nowej Zelandii samodzielność wraz ze statusem członka brytyjskiej Wspólnoty Narodów, jednak władze w Wellington oficjalnie uznały ten stan dopiero w 1947 r. Po II wojnie światowej w kraju umacniały się wpływy amerykańskie. Wojska nowozelandzkie walczyły u boku Stanów Zjednoczonych w wojnie koreańskiej (1950-1953) i wojnie w Wietnamie (1965-1972). Stosunki dwustronne pogorszyły się w wyniku wprowadzenia przez Nową Zelandię zasad polityki antynuklearnej, w rezultacie której kraj został w 1986 wykluczony z sojuszu obronnego ANZUS. W latach 70. Nowa Zelandia zacieśniła współpracę z Australią i członkami Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN). Pragnąc polepszyć stosunki ze Stanami Zjednoczonymi rząd Nowej Zelandii zapowiedział w 1991 zmiany we wprowadzonej przez rządy socjaldemokratów polityce antyatomowej. W marcu 1994 premier J. Bolger wypowiedział się w parlamencie za przekształceniem Nowej Zelandii w republikę. Pomysł jednak nie zyskał aprobaty obywateli, którzy opowiedzieli się przeciw niemu w ogólnonarodowym referendum. Główne problemy 1. Społeczne i ekonomiczne problemy ludności maoryskiej i mieszkańców wysp na Pacyfiku należących do Nowej Zelandii - rdzenni mieszkańcy są zazwyczaj słabo wykształceni i niewykwalifikowani. Poziom ich życia znacząco odstaje od poziomu życia białych obywateli. 2. Nierównomierny rozwój prowincji na północy i południu kraju - na Wyspie Północnej mieszka 75 proc. mieszkańców, tu skupia się przemysł i główne ośrodki rolnicze. Południe to głównie niedostępne góry (osiągające wysokość ponad 3000 m n.p.m.), przez co słabo rozwinięta jest sieć komunikacyjna i osadnicza.