Renesans

Jan Kochanowski jako humanista i typowy twórca renesansowy



Renesans był epoką cechującą się zainteresowaniem człowiekiem, jego celami doczesnymi, światem pozaziemskim, kontynuacją tradycji starożytnej. Dla tej epoki antyk odegrał kluczową rolę. Antyk poprzez swoje wzory i kulturę zasilił odrodzenie w podstawowy prąd, jakim był humanizm. Jan Kochanowski był jednym z wybitnych twórców odrodzenia. Pisał on między innymi. fraszki i pieśni, które miały humanistyczny charakter. Fraszki były krótkimi utworami o różnorodnym temacie. Pieśni zachęcały do zabawy, biesiady, miały one prostą budowę i refreny. Jak przystało na twórcę renesansu, Jan Kochanowski był wszechstronnie wykształcony, znał kilka języków, podróżował. We fraszce ”Do gór i lasów” pisze o swoim życiu, w którym zdążył spróbować już wszystkiego: życia człowieka uczonego, dworskiego, rycerskiego, przebywając we Francji, Niemczech, Włoszech. Kochanowski propagował filozofię antyczną. Na przykład w Pieśni IX podmiot liryczny chce pogodzić ideały epikureizmu i stoicyzmu- zabawę i życie w spokoju. We fraszce „Ku muzom” podmiot liryczny zwraca się do muz z prośbą o zapewnienie mu sławy (typowa cecha dla starożytności i renesansu) oraz chce żyć w harmonii i spokoju (stoicyzm). W swoich utworach Kochanowski starał się poruszać wszystkie aspekty życia, tak jak typowy ówczesny. Zastanawiał się nad naturą ludzką, harmonią świata, miejscem człowieka we wszechświecie, stosunkiem do Boga, śmiercią. We fraszce 'O żywocie ludzkim' znajdujemy refleksję filozoficzną: ”Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy, Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy”. W utworze tym występuje chwila zadumy nad ludzkim losem, nad ulotnością ziemskich wartości, takich jak: 'zacność, moc, pieniądze, sława'. Poeta porównuje ludzi do teatralnych kukiełek, laleczek, którymi można manipulować. W drugiej fraszce o tym samym tytule świat przedstawiony jest negatywnie, życie człowieka jest śmieszne i dziecinne. Aspekt śmierci poeta ukazuje w swoim dziele „Do snu”. Sen uczy człowieka umierać, dusza wtedy jest wolna i może zwiedzać świat. W Pieśni IX Kochanowski chce nam uzmysłowić, że życie jest zbyt krótkie żeby się zamartwiać. Należy się więc radować chwilą, bo nikt z nas nie wie, kiedy nadejdzie nasz kres. Obraz człowieka patrioty występuje w Pieśni V, która jest związana z najazdem Tatarów na Podole. Kochanowski nie kryje tu oburzenia i żalu z powodu głupoty Polaków, którzy nie potrafią wyciągnąć wniosków z wydarzeń. Fraszki Kochanowskiego mają również humorystyczny i satyryczny charakter. Ukazuje w nich żartobliwie wady i słabostki ludzkie. W utworze „ Na świętego ojca „, słowo „ojciec" występuje w podwójnym znaczeniu, jako część tytułu papieża i w znaczeniu biologicznym. Fraszkę „O kapelanie”, jak również „O kaznodziei” cechuje obłuda i rozbieżność między zasadami głoszonej wiary a postępowaniem. Satyrę Kochanowski wprowadza również w swoim dziele „Na Matusza”, gdzie żartobliwie ukazuje małego Mateusza z wielkimi wąsami. Fraszka „Raki” czytana tradycyjnie jest pochwałą postawy kobiety, a czytana wspak jej naganą. Twórczość Jana Kochanowskiego jest przepojona poglądami renesansowymi na świat i życie. Widoczne jest to we fraszkach i pieśniach. To w nich, ukazuje nam wizerunek człowieka renesansu, humanisty, wszechstronnie wykształconego i posiadającego poczucie humoru.